Ngày 11 tháng 11, nåm 1960, mµt s¯ sî quan thuµc Tr߶ng ÐÕi H÷c Quân Sñ n±i d§y dùng lñc lßþng quân sñ ð¬ l§t ð± chánh phü Ngô Ðình Di®m. Cuµc ðäo chánh ðßþc tÕo dñng v¾i sñ tham gia cüa mµt s¯ sî quan cao c¤p trong quân ðµi nhß Thiªu Tß¾ng PhÕm Xuân Chi¬u, Thiªu Tß¾ng Lê Vån Kim, ÐÕi Tá Nguyn Chánh Thi, cùng các Trung Tá Nguyn Tri®u H°ng và Vß½ng Vån Ðông.
ÐÕi Tá Nguyn Chánh Thi là là Tß L®nh Nhäy Dù cüa Quân еi Qu¯c Gia Vi®t Nam. T¤t cä các binh sî thuµc binh chüng thi®n chiªn này ð«u n¢m dß¾i quy«n chï huy cüa chính ông. Và ÐÕi Tá Thi ðã n¡m giæ cán cân höa lñc mÕnh m¨ nh¤t trong công cuµc ðäo chánh này. Nhäy Dù là mµt lßþc lßþng thi®n chiªn nh¤t nhì trong quân ðµi. Nªu quân Nhäy Dù ðã nh¤t quyªt "ðánh" r°i thì h¥u nhß không có mµt lñc lßþng nào v¾i quân s¯ tß½ng ðß½ng có th¬ ch¯ng ðÞ n±i. Do ðó, khi sáng ngày 11.11.60 khi ðài phát thanh loan tin "Nhäy Dù ðäo chánh", h¥u nhß ai ai cûng tin r¢ng ch¡c ch¡n chánh phü cüa Thü Tß¾ng Ngô Ðình Di®m không chóng thì muµn cûng s¨ b¸ l§t ð±.
Tuy nhiên, tøc ngæ có câu "sai mµt ly ði mµt d§m". Khi cuµc ðäo chánh ðã g¥n thành công thì ðµt nhiên mµt s¯ sî quan trong nhóm œy Ban Cách MÕng thuµc phe ðäo chánh ra l®nh ng×ng chï các vi®c giao tranh ð¬ tiªn hành công vi®c ði«u ðình. Và ðây chính là mµt ði¬m then ch¯t trong cuµc binh biªn này. Chï trong vòng 24 tiªng ð°ng h°, các lñc lßþng cÑu vi®n cüa quân chánh phü t× · nhæng thành ph¯ xa ðã kéo v« ðªn thü ðô. Quân ðäo chánh li«n b¸ m¤t thßþng phong, và cuµc bao vây Dinh еc L§p ðßþc giäi töa. Khi sñ vi®c không thành, các sî quan ðäo chánh li«n bö ði lánh nÕn. Trong khi ðó, r¤t tµi nghi®p cho các binh sî Nhäy Dù. H÷ chï biªt ðªn mµt ði«u duy nh¤t là "kÖ lu§t nghiêm minh", c¤p trên ra l®nh thª nào thì làm y nhß v§y. Cho nên ðã có nhi«u binh sî Nhäy Dù b¸ chªt oan u±ng trong cuµc ðäo chánh.
Cuµc Ðäo Chánh Nåm 1960
Chü Trß½ng
Thiªu Tß¾ng PhÕm Xuân Chi¬u, Thiªu Tß¾ng Lê Vån Kim, ÐÕi Tá Nguyn Chánh Thi, Trung Tá Nguyn Tri®u H°ng, Trung Tá Vß½ng Vån Ðông.
Th¶i Gian
T× 3 gi¶ sáng ngày 11.11.1960, và kªt thúc vào ngày hôm sau, 12.11.1960.
Lý Do Chánh Yªu Ðßa Ъn Sñ Th¤t BÕi
œy Ban Cách MÕng (phe ðäo chánh) không giäi quyªt ðßþc các v¤n ð« chia r¨ tr¥m tr÷ng trong nµi bµ · nhæng gi¶ phút cu¯i cùng cüa cuµc binh biªn.
Hai Sß Ðoàn Chánh Yªu Giäi CÑu Chánh Phü
Sß Ðoàn 4 Bµ Binh cüa ÐÕi Tá HuÏnh Vån Cao · Biên Hòa, và Sß Ðoàn 21 cüa ÐÕi Tá Tr¥n Thi®n Khiêm · H§u Giang.
Kªt Quä
Cuµc ðäo chánh không thành. Trung Tá Nguyn Tri®u H°ng trúng ðÕn tØ thß½ng. Các tß¾ng và sî quan ðäo chánh khác k¸p th¶i lên phi c½ bay sang Cam B¯t lánh nÕn.
Có nhi«u nguyên nhân ðã ðßa ðªn biªn c¯ ngày 11.11.60 này. Phe ðäo chánh cho r¢ng chánh phü cüa Thü Tß¾ng Ngô Ðình Di®m là mµt chánh phü v¾i chü trß½ng "ðµc tài gia ðình tr¸". Vì v§y các tß¾ng lãnh ðäo chánh nghî r¢ng h÷ ðã phäi ðÑng d§y l§t ð± chánh phü ð¬ bäo v® quy«n lþi cho toàn dân. Bên chánh phü thì nghî ngßþc lÕi. H÷ cho r¢ng phe ðäo chánh chï mu¯n gây xáo trµn ð¬ tranh dành quy«n lþi riêng tß. Tuy nhiên, cûng có nhi«u ng߶i lÕi cho r¢ng sñ vi®c ðäo chánh nåm 1960 t¯t h½n hªt là ðã ð×ng nên xäy ra, dçu cho nhæng b¤t ð°ng quan ði¬m v« chính tr¸ có dña vào b¤t cÑ nguyên nhân t¯t x¤u nào ði næa. Trong th¶i chinh chiªn, v¤n ð« "huynh ð® tß½ng tàn" trong mµt nß¾c ð«u chÆng mang ít lþi gì ðªn cho ð¤t nß¾c. Ngßþc lÕi, ðó chï là ði«u mà Cµng Sän B¡c Vi®t vçn mong mu¯n xäy ra ð¬ h÷ ðßþc ðÑng ngoài trong cß½ng v¸ "ngß ông thü lþi".
Trong nhæng gi¶ phút ð¥u, phe ðäo chánh bao vây Dinh еc L§p. H÷ ðòi höi chánh phü phäi l§p tÑc thöa ðáng mµt s¯ yêu sách. Vì b¸ t¤n công b¤t ng¶ nên lñc lßþng chánh phü b¸ th¤t thª. Thü Tß¾ng Ngô Ðình Di®m ðành phäi nhßþng bµ. Ông ð°ng ý thß½ng thuyªt, nhßng chßa mu¯n hoàn toàn nhßþng bµ hªt t¤t cä nhæng ði«u ki®n do phe ðäo chánh ðßa ra. Trong lúc hai bên ðang ði«u ðình, các lñc lßþng thiên chánh phü nhß Sß Ðoàn 4 Bµ Binh cùng Sß Ðoàn 21 t× Biên Hòa và H§u Giang kéo v« Saigon ð¬ giäi vây cho T±ng Th¯ng. Khi v« ðªn cØa ngõ thü ðô, quân chánh phü b¸ phe ðäo chánh ch§n lÕi, và nhi«u tr§n ðánh dæ dµi ðã xäy ra giæa hai bên. Trong khi ðó tÕi m£t tr§n thü ðô, mµt nhân v§t chính yªu cüa lñc lßþng ðäo chánh là Trung Tá Nguyn Tri®u H°ng ðã b¸ trúng ðÕn tØ thß½ng · g¥n nhà th¶ ÐÑc Bà.
Sau g¥n mµt ngày giao tranh, v¾i quân s¯ và höa lñc yªu kém, phe ðäo chánh ðành nhßþng bµ. Chánh phü Ngô Ðình Di®m may m¡n thoát ðßþc vòng nguy hi¬m. Tuy nhiên, các sî quan ð¥u não cüa cuµc ðäo chánh ðã không b¸ b¡t. H÷ k¸p th¶i lên phi c½ bay qua Cao Miên lánh nÕn vào trßa ngày hôm sau.
4 tháng 1
Lñc lßþng Bäo An tÕi ÐÑc Hu® ðánh tan mµt ðÕi ðµi Vi®t Cµng (Vû Ðình HoÕt: Vi®t Nam Tôn Giáo Chính Tr¸ Quan, tr.738).
26 tháng 1
Vi®t Cµng t¤n công Trung Ðoàn Lam S½n thuµc Sß Ðoàn 21 · Träng Søp, tïnh Tây Ninh. Quân еi Qu¯c Gia phän công truy kích, hÕ 37 VC, b¡t s¯ng 11 tên cùng mµt s¯ vû khí (Vû Ðình HoÕt: Vi®t Nam Tôn Giáo Chính Tr¸ Quan, tr.734).
19 tháng 2
Nhi«u ti¬u ðoàn Vi®t Cµng ðánh phá và gây thi®t hÕi n£ng cho doanh trÕi cüa Trung Ðoàn 14 thuµc Sß Ðoàn 16 · Träng Søp, tïnh Tây Ninh (Tr¥n Ng÷c Nhu§n: жi Quân Ngû, tr.288).
13 tháng 4
Trong mµt cuµc chÕm súng giæa Quân еi Qu¯c Gia và Vi®t Cµng · tïnh Kiªn Hòa, 29 VC b¸ tØ thß½ng (Vû Ðình HoÕt: Vi®t Nam Tôn Giáo Chính Tr¸ Quan, tr.738).
25 tháng 5
Quân еi Vi®t Nam Cµng Hòa (VNCH) ðµt nh§p m§t khu U Minh HÕ · Cà Mau, phá hüy nhi«u cån cÑ cüa VC (Vû Ðình HoÕt: Vi®t Nam Tôn Giáo Chính Tr¸ Quan, tr.738).
28 tháng 5
Mµt lñc lßþc VC b¸ thi®t hÕi n£ng sau khi t¤n công vào Qu§n LÜ ÐÑc Hòa · g¥n thü ðô Saigon(Vû Ðình HoÕt: Vi®t Nam Tôn Giáo Chính Tr¸ Quan, tr.734).
8 tháng 6
Quân еi VNCH hÕ 60 VC · Th¾i Lai, tïnh Phong Dinh (Vû Ðình HoÕt: Vi®t Nam Tôn Giáo Chính Tr¸ Quan, tr.739).
Giæa nåm 1960
Các phi vø d÷ thám cüa Trung Tâm Không Änh VNCH ðã chøp hình ðßþc nhi«u cån cÑ quân sñ cüa CSBV trên lãnh th² Cam B¯t, cách H§u Nghîa khoäng 30 km (Tr¥n Ng÷c Nhu§n: жi Quân Ngû, tr.282).
5 tháng 7
Hành quân · B¥u Sen, tïnh Tây Ninh, Quân еi VNCH hÕ 14 VC (Vû Ðình HoÕt: Vi®t Nam Tôn Giáo Chính Tr¸ Quan, tr.739).
21-28 tháng 6
Ngày 21 tháng 10, các ð°n Dakpek, Daksut, và Dakse · tïnh Kontum b¸ VC t¤n công ° Õt và b¸ tràn ng§p. Ngày 22 tháng 10, các ti¬u ðoàn Nhäy Dù gØi ðªn tång vi®n ðã giäi vây ðßþc các ð°n · Pleiku. Ngày 28 tháng 10, mµt công tr߶ng · g¥n Kontum b¸ VC ðµt kích. Quân еi Qu¯c Gia ch¯ng trä mãnh li®t. Vi®t Cµng rút ði và bö lÕi 36 xác chªt (Vû Ðình HoÕt: Vi®t Nam Tôn Giáo Chính Tr¸ Quan, tr.735).
5 tháng 9
Trong ÐÕi Hµi Ðäng l¥n thÑ 3 tÕi Hà Nµi, chánh phü Hà Nµi công khai tuyên b¯ üng hµ bÕo lñc vû trang giªt hÕi các gi¾i chÑc chánh quy«n Vi®t Nam Cµng Hòa (VNCH) · mi«n Nam Vi®t Nam
8 tháng 11
John F. Kennedy ð¡c cØ T±ng Th¯ng Hoa KÏ.
11 tháng 11
ÐÕi Tá Nguyn Chánh Thi cùng vài sî quan cao c¤p trong quân tÕo cuµc binh biªn nh¢m l§t ð± chánh phü cüa T±ng Th¯ng Ngô Ðình Di®m. Cuµc ðäo chánh th¤t bÕi. ÐÕi Tá Thi cùng mµt s¯ sî quan lên phi c½ bay sang lánh nÕn tÕi Cam B¯t.
30 tháng 11
Hành quân tÕi Cao Lãnh, tïnh Kiªn Phong, Quân еi VNCH hÕ 22 VC (Vû Ðình HoÕt: Vi®t Nam Tôn Giáo Chính Tr¸ Quan, tr.739).
20 tháng 12
M£t Tr§n Dân Tµc Giäi Phóng Mi«n Nam (MTDTGPMN) ra ð¶i v¾i Nguyn Hæu Th÷ làm Chü T¸ch. Ðây là mµt ðoàn th¬ do Cµng Sän B¡c Vi®t tÕo dñng ð¬ thñc hi®n mßu ð° xâm lång mi«n Nam Vi®t Nam.
---
Trong nåm này, Lñc Lßþng Häi Thuy«n và Giang Cänh cüa Häi Quân Vi®t Nam Cµng Hòa ðßþc thành l§p (Ði®p MÛ Linh: Häi Quân Vi®t Nam Cµng Hòa Ra Kh½i, tr.13).
19 tháng 12
Hµi Ngh¸ Kinh Tª hþp tác Hoa-Vi®t ðßþc t± chÑc h÷p tÕi Saigon. Và cûng ngày này, chính phü Saigon giúp ðÞ dân Lào b¸ nÕn mµt s¯ gÕo tr¸ giá là 300,000 MÛ Kim (Vû Ðình HoÕt: Vi®t Nam Tôn Giáo Chính Tr¸ Quan, tr.738).
24 tháng 12
Hành quân täo thanh · qu§n Th߶ng ÐÑc, tïnh Quäng Ngãi, Quân еi VNCH hÕ 16 VC và t¸ch thu mµt s¯ súng ðÕn (Vû Ðình HoÕt: Vi®t Nam Tôn Giáo Chính Tr¸ Quan, tr.739).
31 tháng 12
Trong nåm này có khoäng 4,500 cán bµ Cµng Sän t§p kªt · ngoài B¡c xâm nh§p vào lãnh th± Nam Vi®t Nam (John Bowman: The Vietnam War Almanac, tr.50).