Nga`y 1.11.1963, tie^'ng su'ng dda?o cha'nh la.i mo^.t la^`n nu+~a vang re^`n ta.i Saigon. DDa^y la` la^`n thu+' nhi` ke^? tu+` sau cuo^.c binh loa.n dda^`u tie^n va`o na(m 1960. Vu. dda?o cha'nh na(m 1963 na`y do mo^.t so^' tu+o+'ng la~nh trong qua^n ddo^.i chu? tru+o+ng. Trong ddo' co' Trung Tu+o+'ng Du+o+ng Va(n Minh, Thie^'u Tu+o+'ng Tra^`n Thie^.n Khie^m (Tham Mu+u Tru+o+?ng Qua^n DDo^.i), Thie^'u Tu+o+'ng Tra^`n Va(n DDo^n (To^?ng Tu+ Le^.nh Qua^n DDo^.i), Thie^'u Tu+o+'ng To^n Tha^'t DDi'nh (Tu+ Le^.nh Qua^n DDoa`n 3 va` Bie^.t Khu Thu? DDo^ Saigon), va` DDa.i Ta' Nguye^~n Va(n Thie^.u (Tu+ Le^.nh Su+ DDoa`n 5 Bo^. Binh). Ta^'t ca? nhu+~ng ngu+o+`i na`y dde^`u giu+~ ca'c chu+'c vu. then cho^'t trong qua^n ddo^.i.

Ngoa`i nhu+~ng tu+o+'ng la~nh ke^? tre^n, vu. dda?o cha'nh na`y cu~ng dda~ ddu+o+.c cha'nh phu? Hoa Ky` ddu+'ng phi'a sau nga^'m nga^`m tro+. giu'p. Ke^? tu+` mu`a he` na(m 1963, To^?ng Tho^'ng Kennedy dda~ nhie^`u la^`n cu+? dda(.c pha'i vie^n sang Vie^.t Nam dde^? no'i chuye^.n vo+'i To^?ng Tho^'ng Die^.m. O^ng muo^'n tha^'y co' mo^.t su+. thay ddo^?i na`o ddo' ve^` ddu+o+`ng lo^'i cai qua?n quo^'c gia cu?a cha'nh phu? Nam Vie^.t Nam. Hoa Ky` la^'y la`m kho' chi.u ve^` ddu+o+`ng lo^'i "ddo^.c ta`i gia ddi`nh tri." cu?a cha'nh phu? Ngo^ DDi`nh Die^.m. Ho. nghi~ ra(`ng su+. vie^.c na`y dda~ pha^`n na`o ga^y co^ng pha^~n trong lo`ng da^n va` co' the^? se~ la`m su+'t me? nie^`m tin trong qua^n ddo^.i. Ca'c binh si~ ne^'u cha'n ghe't che^' ddo^. thi` ho. se~ kho^ng chu' ta^m va`o vie^.c chie^'n dda^'u cho^'ng la.i su+. xa^m la(ng cu?a Co^.ng Sa?n mie^`n Ba('c.

Mo^.t gia? thuye^'t kha'c cho ra(`ng Hoa ky` muo^'n ha. be^. To^?ng Tho^'ng Die^.m la` vi` o^ng kho^ng muo^'n My~ ddu+a qua^n va`o Vie^.t Nam. Gia? thuye^'t na`y ddu'ng ddu+o+.c pha^n nu+?a va` sai cu~ng pha^n nu+?a. To^?ng Tho^'ng Die^.m kho^ng muo^'n Hoa Ky` ddu+a qua^n bo^. chie^'n sang Vie^.t Nam dde^? giu'p VNCH cho^'ng la.i su+. xa^m la(ng cu?a Co^.ng Sa?n mie^`n Ba('c. DDa^y la` mo^.t su+. vie^.c hoa`n toa`n ddu'ng. Nhu+ng co' pha?i Hoa Ky` thu+.c su+. muo^'n ddu+a binh si~ sang Vie^.t Nam dde^? tham gia cuo^.c chie^'n cho^'ng Co^.ng da`i ha.n ta.i DDo^ng Du+o+ng kho^ng? Ca^u tra? lo+`i la` "Kho^ng!" Cha'nh sa'ch cu?a Kennedy la` chi? muo^'n vie^.n tro+. cho Nam Vie^.t Nam dda^`y ddu? phu+o+ng tie^.n nhu+ vu~ khi', dda.n du+o+.c, va` qua^n cu. dde^? pho`ng thu? quo^'c gia. Ke^? tu+` na(m 1960 cho dde^'n 1963, ddu+o+ng nhie^n la` Hoa Ky` co' gu+?i qua^n qua Vie^.t Nam. Nhu+ng ddo' chi? la` nhu+~ng co^' va^'n qua^n su+., phi co^ng hua^'n luye^.n, cu`ng ca'c chuye^n vie^n ky~ thua^.t ma` tho^i.

Ha~y nho+' ra(`ng sau khi bi. cuo^'n va`o co+n lo^'c Trie^`u Tie^n tu+` na(m 1950 dde^'n 1953, ngu+o+`i My~ no'i chung la` dde^`u kho^ng muo^'n tha^'y binh si~ cu?a ho. vu+o+'ng va`o nhu+~ng vu. "ra ddi che^'t tre^n dda^'t kha'ch". Cuo^.c chie^'n cho^'ng Co^.ng tre^n la~nh tho^? Nam Trie^`u Tie^n la` dda~ qua' nhie^`u ro^`i. Ba^y gio+`, sau khi vu. na`y ddu+o+.c o^?n ddi.nh thi` co' ai trong so^' ma^'y tra(m trie^.u ngu+o+`i My~ da'm ddu+'ng ra u?ng ho^. vie^.c ddu+a qua^n bo^. chie^'n sang Vie^.t Nam trong tha^.p nie^n Sa'u Mu+o+i? Du+o+ng nhie^n la` Kho^ng! Se~ cha(?ng co' ai da'm la`m vie^.c a^'y ca?. Va` To^?ng Tho^'ng Kennedy cu~ng kho^ng ngoa.i le^.. Trong chuye^'n co^ng du tha(m Vie^.t Nam va`o tha'ng 5 na(m 1961, Pho' To^?ng Tho^'ng Lyndon Johnson co' nha('c dde^'n vie^.c du`ng li'nh My~ dde^? dda'nh Vie^.t Co^.ng. To^?ng Tho^'ng Die^.m tha(?ng tha('n tu+` cho^'i. O^ng no'i ra(`ng cha'nh phu? Nam Vie^.t Nam chi? ca^`n su+. giu'p ddo+~ cu?a li'nh My~ khi na`o Co^.ng Sa?n Ba('c Vie^.t mo+? mo^.t cuo^.c to^?ng ta^'n co^ng dda.i quy mo^ (theo nhu+ la^`n Ba('c Trie^`u Tie^n tra`n xuo^'ng dda'nh Nam Trie^`u Tie^n) ma` tho^i.

Co' nhie^`u ngu+o+`i cho ra(`ng chi'nh Hoa Ky` dda~ chu? mu+u trong vie^.c dda?o cha'nh chi? vi` To^?ng Tho^'ng Die^.m. DDie^`u na`y kho^ng ha(?n hoa`n toa`n ddu'ng. Ngu+o+`i My~ chi? ddu+'ng be^n ngoa`i va` nhu+~ng gi` ho. dda~ la`m chi? la` nhu+~ng su+. ye^?m tro+. gia'n tie^'p cho cuo^.c dda?o cha'nh ma` tho^i. Co`n nhu+~ng ai dda~ tru+.c tie^'p ti'n toa'n, sa('p dda(.t, va` ra le^.nh tie^'n ha`nh cuo^.c binh bie^'n? DDo' chi'nh la` nhu+~ng ba`n tay cu?a ca'c tu+o+'ng la~nh trong qua^n ddo^.i mie^`n Nam Vie^.t Nam. DDu+o+ng nhie^n, kho^ng pha?i ta^'t ca? ca'c tu+o+'ng la~nh Nam Vie^.t Nam trong phe dda?o cha'nh dde^`u co' chu? y' muo^'n gie^'t che^'t To^?ng Tho^'ng Die^.m. Nhie^`u tu+o+'ng la~nh kha'c cu~ng co`n ra^'t ki'nh tro.ng o^ng Die^.m tuy ra(`ng o^ng dda~ tha^'t the^' va`o nga`y 2.11.1963. Khi chie^'c xe bo.c sa('t M-113 cho+? xa'c cu?a ca'c o^ng Die^.m-Nhu ve^` dde^'n Bo^. To^?ng Tham Mu+u thi` ca'c tu+o+'ng la~nh dda?o cha'nh dde^`u ra xem. Trong ta^'t ca? ca'c vi. co' ma(.t ho^m ddo', chi? co' DDa.i Ta' Nguye^~n Va(n Thie^.u la` bu+o+'c dde^'n tru+o+'c phi'a sau xe M-113, go+~ mu~ ddu+'ng nghie^m chi?nh, va` pha^'t tay cha`o thi the^? To^?ng Tho^'ng Die^.m ddu'ng theo nghi le^~ trong qua^n ddo^.i.

Nhu+ dda~ nha('c dde^'n o+? pha^`n tre^n. Vu. dda?o cha'nh nga`y 1.11.1963 dda~ kho^ng co' su+. tham gia tru+.c tie^'p cu?a ngu+o+`i My~. Ho. chi? gia'n tie^'p u?ng ho^. cuo^.c dda?o cha'nh ba(`ng ca'ch ca('t gia?m vie^.n tro+. qua^n su+. va` kinh te^' cho mie^`n Nam Vie^.t Nam. Va` ddo^`ng tho+`i ho. cu~ng dda~ le'n cho phe dda?o cha'nh bie^'t nhie^`u tin tu+'c ve^` ca(n cu+' qua^n su+. o+? Long Bi`nh, mo^.t ca(n cu+' chu+'a vu~ khi' va` dda.n du+o+.c ra^'t to lo+'n cu?a cha'nh phu?.

Cu~ng cha(?ng he^` co' su+. tham gia cu?a ba^'t cu+' mo^.t binh si~ Hoa Ky` na`o va`o vu. binh bie^'n 1.11.1963 na`y. Trong suo^'t tho+`i gian tu+` 1 gio+` chie^`u nga`y 1.11.1963 cho dde^'n khi To^?ng Tho^'ng Die^.m bi. gie^'t va`o khoa?ng tru+a nga`y 2.11.1963, phe dda?o cha'nh chi? co' lie^n la.c vo+'i mo^.t ngu+o+`i My~ duy nha^'t. DDo' la` Trung Ta' Lucien Conein thuo^.c Co+ Quan Ti`nh Ba'o Central Intelligence Agency (CIA). Tru+a nga`y ho^m ddo', Trung Ta' Conein dda~ nha^.n le^.nh cu?a ca^'p tre^n dde^? mang mo^.t so^' tie^`n ma(.t la` $3 trie^.u ddo^`ng VN ($42,000 ddo^ la) dde^? ddu+a dde^'n cho qua^n dda?o cha'nh. So^' tie^`n na`y ddu+o+.c du`ng dde^? mua thu+.c pha^?m va` bo^`i thu+o+`ng cho ca'c tha^n nha^n cu?a nhu+~ng binh si~ tu+? tra^.n trong cuo^.c binh loa.n. Sau ddo' o^ng dda~ o+? la.i Bo^. To^?ng Tham Mu+u cu?a Qua^n DDo^.i VNCH dde^? quan sa't va` theo do~i ti`nh hi`nh.

Ra^'t co' the^? ly' do cha'nh ye^'u ma` dda~ ddu+a dde^'n cuo^.c dda?o cha'nh nga`y 1.11.1963 na`y chi'nh la` vu. Pha^.t Gia'o mie^`n Trung bi. dda`n a'p ma.nh ba.o trong na(m. Bie^'n co^' na`y kho+?i dda^`u va`o mu`a he` khi cha'nh phu? ca^'m ca'c chu`a chie^`n treo co+` Pha^.t Gia'o trong nga`y le^~ Pha^.t DDa?ng. Tie^'p theo ddo' la` vu. ba?y ngu+o+`i trong nho'm ha`ng nga`n Pha^.t tu+? bie^?u ti`nh be^n ngoa`i dda`i pha't thanh Hue^' bi. ba('n che^'t trong cuo^.c xo^ xa'c vo+'i qua^n cha'nh phu?. Ga^`n cuo^'i na(m, mo^.t loa.t tu+. thie^u cu?a ca'c cao nha^n Pha^.t Tu+? la^`n lu+o+.t no^'i tie^'p nhau nhu+ cha^m da^`u va`o ngo.n lu+?a tranh dda^'u. Ro^`i gio.t nu+o+'c sau cho't la`m tra`n ly nu+o+'c dda^`y chi'nh la` vu. ma^.t vu. cu?a o^ng Ngo^ DDi`nh Nhu ta^'n co^ng va`o mo^.t so^' chu`a chie^`n tre^n toa`n quo^'c, ba('t bo+', dda'nh dda^.p, va` giam ca^`m ra^'t nhie^`u ti'n ddo^` Pha^.t tu+? kha('p no+i.

DDu+o+ng nhie^n cha(?ng bao la^u sau bie^'n co^' ba('t bo+' na`y thi` co' nhie^`u cuo^.c bie^?u ti`nh cho^'ng cha'nh phu? dda~ xa?y ra. Ha`ng tra(m nga`n ti'n ddo^` Pha^.t tu+? dda~ xuo^'ng ddu+o+`ng ddo`i ho?i su+. co^ng ba(`ng. Ca'c ddoa`n the^? chi'nh tri. cu~ng ho^ ha`o pha?n ddo^'i su+. ba^'t co^ng cu?a cha'nh phu?. Ca'c tru+o+`ng ho.c ddo'ng cu+?a. Ha`ng nga`n gia'o su+ va` sinh vie^n thuo^.c mo.i ta^`ng lo+'p cu~ng xuo^'ng ddu+o+`ng u?ng ho^. cuo^.c bie^?u ti`nh. DDa^u dda^u cu~ng tha^'y dda^`y ra^~y nhu+~ng bie^?u ngu+~ cho^'ng ddo^'i va` da^n chu'ng ho^ ha`o kho^ng cha^'p nha^.n cha'nh sa'ch pha^n bie^.t to^n gia'o cu?a cha'nh phu?.

Cuo^.c DDa?o Cha'nh Na(m 1963

Tho+`i DDie^?m	Ba('t dda^`u va`o nga`y 1 va` ke^'t thu'c va`o nga`y 2 tha'ng 11 na(m 1963.
Chu? Tru+o+ng	Trung Tu+o+'ng Du+o+ng Va(n Minh, Thie^'u Tu+o+'ng Tra^`n Thie^.n Khie^m, Thie^'u Tu+o+'ng To^n Tha^'t DDi'nh, Thie^'u Tu+o+'ng Nguye^~n Kha'nh, va` DDa.i Ta' Nguye^~n Va(n Thie^.u.
Cha'nh Sa'ch Hoa Ky`	To^?ng Tho^'ng John F. Kennedy cu`ng mo^.t so^' chi'nh tri. gia cao ca^'p trong chi'nh quye^`n Hoa Ky` dda~ nga^'m nga^`m u?ng ho^. cuo^.c dda?o cha'nh na`y.
Lu+.c Lu+o+.ng Phe DDa?o Cha'nh	Mo^.t so^' ddo+n vi. cu?a Thie^'t Gia'p, Nha?y Du`, Thu?y Qua^n Lu.c Chie^'n, Kho^ng Qua^n, va` Su+ DDoa`n 5 Bo^. Binh.
Ke^'t Qua?	Cha'nh phu? bi. la^.t ddo^?. To^?ng Tho^'ng Die^.m cu`ng ba`o dde^. Ngo^ DDi`nh Nhu bi. sa't ha.i va`o nga`y 2.11.1963.
Ha^.u Qua?	Ca'i che^'t cu?a To^?ng Tho^'ng Die^.m dda~ ta.o ne^n co+n khu?ng hoa?ng chi'nh tri. trong va`i na(m sau ddo'. Du+o+'i su+. tho^'ng la~nh cu?a "Ho^.i DDo^`ng Qua^n Nha^n" (ca'c tu+o+'ng dda?o cha'nh), mie^`n Nam Vie^.t Nam dda~ ga(.p nhie^`u kho' kha(n trong vie^.c ta.o du+.ng su+. ddoa`n ke^'t trong quo^'c gia va` da^n to^.c. Qua^n ddo^.i bi. chia re~ tha`nh nhie^`u phe pha'i. Mo^.t so^' tu+o+'ng la~nh trong qua^n ddo^.i thi nhau tranh da`nh quye^`n lo+.i, ke^? ca? nhie^`u vu. binh bie^'n dda~ xa?y ra trong hai na(m 1964 va` 1965. DDa^n chu'ng dda~ ma^'t ha(?n nie^`m tin ve^` ddu+o+`ng lo^'i va` chu? tru+o+ng la`m vie^.c cu?a ca'c ca^'p la~nh dda.o trong qua^n ddo^.i.

Ca'i Che^'t Cu?a To^?ng Tho^'ng Ngo^ DDi`nh Die^.m Qua^n dda?o cha'nh ba('t dda^`u ta^'n co^ng ca`o ca'c co+ so+? cha'nh phu? va`o lu'c 1 gio+` chie^`u nga`y 1.11.1963. To^?ng Tho^'ng Die^.m cu`ng o^ng Ngo^ DDi`nh Nhu ma('n thoa't ra kho?i Dinh DDo^.c La^.p trong nga`y ho^m a^'y. Ho. a^?n na'u o+? nha` cu?a mo^.t ngu+o+`i que^n bie^'t trong khu Cho+. Lo+'n. Nhu+ng nga`y ho^m sau To^?ng Tho^'ng Die^.m cu`ng o^ng Ngo^ DDi`nh Nhu dda~ bi. qua^n dda?o cha'nh ba('t ta.i mo^.t ngo^i nha` tho+`. Sau ddo', tre^n ddu+o+`ng a'p gia?i ve^` Bo^. To^?ng Tham Mu+u, ca? To^?ng Tho^'ng cu`ng o^ng Nhu dde^`u ba('n che^'t trong chie^'c xe bo.c sa('t M-113. Theo mo^.t so^' ta`i lie^.u, ngu+o+`i ra tay ha. sa't To^?ng Tho^'ng va` o^ng Nhu chi'nh la` DDa.i U'y Nguye^~n Va(n Nhung, vie^n si~ quan ca^.n ve^. cu?a Trung Tu+o+'ng Du+o+ng Va(n Minh. Sau khi bi. ba('t trong mo^.t cuo^.c binh bie^'n kha'c va`o na(m 1964, chi'nh DDa.i Uy' Nhung dda~ tu+. vie^'t ba?n cung khai thu' nha^.n ra(`ng chi'nh Tu+o+'ng Du+o+ng Va(n Minh dda~ ra le^.nh pha?i gie^'t che^'t hai vi. Die^.m-Nhu. Sau khi vie^'t ba?n tu+. thu', DDa.i U'y Nhung dda~ treo co^? tu+. tu+?. Theo lo+`i o^ng Pha.m Ba' Hoa, ta'c gia? quye^?n sa'ch DDo^i Do`ng Ghi Nho+', thi` Tu+o+'ng Du+o+ng Va(n Minh kho^ng bao gio+` nha^.n la` chi'nh o^ng dda~ ra le^.nh cho DDa.i U'y Nhung gie^'t hai vi. Die^.m-Nhu. Chi? co' mo^.t la^`n la` va`o na(m 1978 khi Co^.ng Sa?n ba('t o^ng vie^'t ba?n tu+. khai, thi` Tu+o+'ng Minh mo+'i vie^'t la` o^ng chi.u tra'ch nhie^.m ve^` ca'i che^'t cu?a To^?ng Tho^'ng cu`ng o^ng Ngo^ DDi`nh Nhu. Nhu+ng ddo' kho^ng bie^'t co' pha?i ddo' la` chi'nh o^ng vie^'t nhu+ the^', hay la` chi'nh Co^.ng Sa?n dda~ e'p o^ng pha?i vie^'t nhu+ va^.y (Pha.m Ba' Hoa: DDo^i Do`ng Ghi Nho+', tr.44).

DDu+o+ng nhie^n ngoa`i vie^.c Pha^.t Gia'o bi. cha'nh quye^`n dda`n a'p, cuo^.c dda?o cha'nh nga`y 1.11.1963 cu~ng dda~ ddu+o+.c ba('t nguo^`n tu+` nhie^`u nguye^n nha^n kha'c nhau. Ke^? tu+` na(m 1960, cha'nh phu? cu?a To^?ng Tho^'ng Die^.m dda~ ga(.p nhie^`u su+. cho^'ng ddo^'i cu?a ca'c qua^n nha^n ve^` ddu+o+`ng lo^'i "ddo^.c ta`i cha'nh phu? tri.". Nhie^`u nha^n va^.t trong qua^n ddo^.i kho^ng ba(`ng lo`ng va` dda~ nga^'m nga^`m muo^'n dda?o cha'nh. Nhu+~ng su+. ba^'t bi`nh trong ha`ng ngu~ qua^n nha^n sau ddo' dda~ ta.o ne^n mo^.t cuo^.c binh loa.n va`o nga`y 11.11.1960. Tuy cuo^.c dda?o cha'nh dda^`u tie^n na`y kho^ng tha`nh, nhu+ng no' dda~ cha^m ngo`i cho ngo.n lu+?a chi'nh tri. cha'y lan tra`n tre^n gia?i dda^'t mie^`n Nam Vie^.t Nam. Cuo^.c dda?o cha'nh thu+' nhi` va`o nga`y 1.11.1963 co' the^? ddu+o+.c coi la` su+. ho'a tha^n cu?a cuo^.c binh loa.n thu+' nha^'t. Va` ha^.u qua? cu?a no' dda~ tha^.t tha?m kho^'c vo^ cu`ng. Ca? vi. nguye^n thu? quo^'c gia cu`ng ba`o dde^. cu?a o^ng dda~ bi. qua^n dda?o cha'nh gie^'t che^'t.

Cuo^.c dda?o cha'nh nga`y 1.11.1963 ke^'t thu'c mau cho'ng. Qua^n cha'nh phu? bi. kho^'ng che^' chi? no^.i trong mo^.t nga`y. Nhu+ng tru+o+'c khi qua^n dda?o cha'nh chie^'m ddu+o+.c Dinh DDo^.c La^.p, To^?ng Tho^'ng Die^.m va` o^ng Ngo^ DDi`nh Nhu may ma('n thoa't ddu+o+.c ra ngoa`i. Hai ngu+o+`i dde^'n nha` cu?a mo^.t ngu+o+`i quen trong khu Cho+. Lo+'n dde^? la'nh na.n. DDu'ng 7 gio+` sa'ng nga`y 2.11.1963, hay tin To^?ng Tho^'ng cu`ng ba`o dde^. ddang ca^`u nguye^.n ta.i nha` tho+` Cha Tam, Thie^'u Tu+o+'ng Tra^`n Thie^.n Khie^m cu+? mo^.t pha'i ddoa`n va`o Cho+. Lo+'n dde^? ddo'n To^?ng Tho^'ng Die^.m cu`ng o^ng Ngo^ DDi`nh Nhu tro+? ve^` Bo^. To^?ng Tham Mu+u. Tuy nhie^n pha'i ddoa`n na`y dda~ dde^'n tre^~ mo^.t va`i phu't. Tru+o+'c ddo' kho^ng la^u, mo^.t nho'm si~ quan thuo^.c phe "muo^'n gie^'t o^ng Die^.m" dda~ dde^'n tru+o+'c mo^.t bu+o+'c. Va` ho. dda~ ba('n che^'t ca? hai vi. Die^.m-Nhu tre^n qua?ng ddu+o+`ng a'p gia?i ve^` Bo^. To^?ng Tham Mu+u.

Sau khi la^.t ddo^? cha'nh phu?, mo^.t so^' tu+o+'ng la~nh ddu+'ng ra tha`nh la^.p "Ho^.i DDo^`ng Qua^n Nha^n" dde^? la~nh dda.o quo^'c gia. Tuy nhie^n, vi` co' nhie^`u ba^'t ddo^`ng quan ddie^?m, ca'c tu+o+'ng la~nh dda~ ddi dde^'n nhie^`u chia re~ va` ho^' sa^u ba^'t ho`a dda~ ddu+o+.c no+'i ro^.ng ra tu+` ddo'. Nhu+ ra('n kho^ng dda^`u, mie^`n Nam Vie^.t Nam da^`n da^`n nga~ va`o tho+`i cuo^.c chi'nh tri. loa.n. Ti`nh tra.ng "Ho^.i DDo^`ng Tu+o+'ng La~nh" ke'o da`i ma~i cho dde^'n na(m 1967 thi` mo+'i cha^'m du+'t. Na(m ddo', Trung Tu+o+'ng Nguye^~n Va(n Thie^.u ddu+o+.c ba^`u la`m To^?ng Tho^'ng cu?a ne^`n DDe^. Nhi. Co^.ng Ho`a.

Ngo^ DDi`nh Die^.m la` mo^.t vi. to^?ng tho^'ng to^'t. Trong suo^'t 8 na(m ca^`m quye^`n, o^ng la` dda~ mang ve^` cho mie^`n Nam Vie^.t Nam mo^.t ne^`n ddo^.c la^.p tha^.t su+. trong tra('ng. Trong cuo^.c chie^'n cho^'ng la.i su+. xa^m la(ng cu?a qua^n Co^.ng Sa?n mie^`n Ba('c, To^?ng Tho^'ng Die^.m chi? nho+` dde^'n su+. giu'p ddo+~ cu?a Hoa Ky` qua pha^`n vie^.n tro+. vu~ khi' va` co^' va^'n qua^n su+. ma` tho^i. O^ng dda~ kho^ng he^` xin xo? hoa(.c ddo`i ho?i su+. co' ma(.t cu?a qua^n bo^. chie^'n tre^n la~nh tho^? Vie^.t Nam. Theo quan nie^.m cu?a o^ng, cuo^.c chie^'n la.i su+. xa^m la(ng cu?a qua^n Co^.ng Sa?n Ba('c Vie^.t chi'nh la` nhie^.m vu. cu?a mo^~i mo^.t ngu+o+`i co^ng da^n Vie^.t Nam Co^.ng Ho`a. Ra^'t tie^'c, co+ nghie^.p do To^?ng Tho^'ng Die^.m ga^`y du+.ng ga^`n 10 na(m dda~ kho^ng may ma('n ddu+o+.c ke'o da`i cho dde^'n sau na`y. Nhie^`u vie^n chu+'c trong cha'nh phu? la.m du.ng quye^`n lu+.c cu?a mi`nh ne^n dda~ ga^y ra ra^'t nhie^`u co+n phong ba ba~o ta'p tre^n ma(.t ho^` chi'nh tri.. Su+'c ta`n pha' cu?a nhu+~ng co+n ba~o na`y tha^.t la` khu?ng khie^'p. Va` ddo' chi'nh la` vu. dda?o cha'nh va`o nga`y 1.11.1963. Mo^.t nga`y tha^.t dden to^'i trong li.ch su+? cu?a ne^`n DDe^. Nha^'t Vie^.t Nam Co^.ng Ho`a.

2 tha'ng 1	DDa'nh nhau du+~ do^.i ta.i A^'p Ba('c ca'ch Saigon 50 km ve^` hu+o+'ng DDo^ng Nam. Lu+.c lu+o+.ng Vie^.t Co^.ng (VC) bi. dda^?y lui, nhu+ng qua^n ddo^.i cha'nh phu? bi. to^?n tha^'t kha' na(.ng.
17 tha'ng 4	To^?ng Tho^'ng Die^.m loan ba'o chie^'n di.ch Chie^u Ho^`i dde^? mo+? ro^.ng vo`ng tay tha thu+' va` ddo'n nha^.n nhu+~ng ho^`i cha'nh vie^n Vie^.t Co^.ng. Co' ta^'t ca? la` 2,787 ca'n binh VC dda~ bo? ha`ng ngu~ va` ve^` vo+'i cha'nh phu? VNCH.
8 tha'ng 5	Ha`ng nga`n Pha^.t tu+? tu. ta^.p be^n ngoa`i dda`i pha't thanh Hue^' bie^?u ti`nh cho^'ng cha'nh phu? ve^` vie^.c ca^'m treo co+` Pha^.t Gia'o trong nga`y le^~ Pha^.t DDa?n. Qua^n ddo^.i lie^`n ddu+o+.c cu+? dde^'n dde^? gia?i ta'n dda'm ddo^ng. Mo^.t cuo^.c xo^ xa't ngoa`i y' muo^'n dda~ xa?y ra khi mo^.t tra'i lu+.u dda.n pha't no^?. Ba?y ngu+o+`i trong nho'm bie^?u ti`nh bi. thie^.t ma.ng.
10 tha'ng 6	Thu+o+.ng To.a Thi'ch Qua?ng DDu+'c tu+. thie^u dde^? pha?n ddo^'i cha'nh sa'ch ky` thi. Pha^.t Gia'o cu?a cha'nh phu?.
27 tha'ng 6	O^ng Henry Cabot Lodge thay the^' o^ng Nolting trong chu+'c vu. DDa.i Su+' Hoa Ky` ta.i Nam Vie^.t Nam.
4 tha'ng 7	Trung Ta' Lucien Conein, mo^.t nha^n vie^n thuo^.c Co+ Quan Ti`nh Ba'o Central Intelligence Agency (CIA) cu?a Hoa Ky`, ddu+o+.c Thie^'u Tu+o+'ng Tra^`n Va(n DDo^n bi' ma^.t cho bie^'t ca'c tu+o+'ng la~nh trong qua^n ddo^.i ddang co' y' ddi.nh muo^'n la^.t ddo^? cha'nh phu?.
30 tha'ng 7	Trong mo^.t tra^.n dda'nh ta.i Ca` Mau, Qua^n DDo^.i VNCH ha. 90 VC. To^?n tha^'t be^n cha'nh phu?: 3 binh si~ thie^.t ma.ng (John Bowman: The Vietnam War Almanac, tr.60).
21 tha'ng 8	Mo^.t so^' chu`a chie^`n Pha^.t gia'o o+? mie^`n Nam bi. lu+.c lu+o+.ng ma^.t vu. cu?a o^ng Ngo^ DDi`nh Nhu ta^'n co^ng. Nhie^`u ta(ng si~ va` Pha^.t tu+? bi. ba('t bo+' va` dda'nh dda^.p.
24 tha'ng 8	Cha'nh phu? Kennedy gu+?i mo^.t ddie^.n ti'nh ma^.t dde^'n DDa.i Su+' Henry Cabot Lodge va` cho bie^'t ra(`ng: "To^?ng Tho^'ng Die^.m pha?i khai tru+` o^ng Nhu. Ne^'u kho^ng thi` chi'nh o^ng Die^.m se~ pha?i ra ddi". Ma^.t ddie^.n na`y co`n nha^'n ma.nh vo+'i DDa.i Su+' Lodge ra(`ng: "Ha~y cho ca'c tu+o+'ng la~nh trong qua^n ddo^.i mie^`n Nam bie^'t la` ho. se~ ddu+o+.c Hoa Ky` u?ng ho^. ne^'u co' mo^.t cuo^.c dda?o cha'nh" (John Bowman: The Vietnam War Almanac, tr. 60).
24 tha'ng 9	O^ng Robert McNamara, Bo^. Tru+o+?ng Quo^'c Pho`ng, va` Tu+o+'ng Maxwell Taylor dde^'n Saigon trong mo^.t chuye^'n ddi tha(m mie^`n Nam Vie^.t Nam. Ca? hai o^ng dde^`u ddu+o+.c Tu+o+'ng Harkins (To^?ng Tu+ Le^.nh Lu+.c Lu+o+.ng Hoa Ky` ta.i VN) cho bie^'t qua^n ddo^.i Nam Vie^.t Nam ddang tha('ng lo+'n trong cuo^.c chie^'n cho^'ng Co^.ng. Tuy nhie^n, DDa.i Su+' Lodge la.i phu'c tri`nh ra(`ng chi'nh su+. xi'ch mi'ch giu+~a cha'nh phu? va` Pha^.t Gia'o dda~ la`m suy ye^'u cuo^.c chie^'n cho^'ng Co^.ng cu?a ngu+o+`i da^n mie^`n Nam (John Bowman: The Vietnam Almanac, tr. 61).
2 tha'ng 10	Theo le^.nh cu?a To^?ng Tho^'ng Kennedy, DDa.i Su+' Lodge kho^ng ddu+o+.c quye^`n "thu'c dda^?y" mo^.t cuo^.c dda?o cha'nh. Nhu+ng o^ng dda.i su+' la.i ddu+o+.c to^?ng tho^'ng cho phe'p giu+~ lie^n la.c vo+'i nhu+~ng ai (trong tu+o+ng lai) co' y' ddi.nh muo^'n la^.t ddo^? cha'nh phu? cu?a To^?ng Tho^'ng Ngo^ DDi`nh Die^.m (John Bowman: The Vietnam War Almanac, tr.61)
5 tha'ng 10	To^?ng Tho^'ng Kennedy nha^.n ddu+o+.c ba?n ba'o ca'o cu?a DDa.i Su+' Lodge: "Mo^.t cuo^.c dda?o cha'nh ddang tie^'n ha`nh. Tu+o+'ng Du+o+ng Va(n Minh, ngu+o+`i lie^n la.c vo+'i Trung Ta' Lucein Conein, ca^`n minh ddi.nh mo^.t ddie^`u la` Hoa Ky` se~ kho^ng ddu+o+.c la`m ba^'t cu+' vie^.c gi` dde^? nga(n tro+? cuo^.c dda?o cha'nh. DDo^`ng tho+`i Tu+o+'ng Minh cu~ng xin Hoa Ky` ha~y tie^'p tu.c vie^.n tro+. kinh te^' sau khi cuo^.c dda?o cha'nh tha`nh co^ng. To^?ng Tho^'ng Kennedy cha^'p thua^.n lo+`i thi?nh ca^`u na`y cu?a Tu+o+'ng Minh. O^ng cu~ng cho bie^'t la` Hoa Ky` kho^ng muo^'n di'nh da'ng sa^u xa va`o ca'c chi tie^'t cu?a cuo^.c dda?o cha'nh. Trong khi ddo', Trung Ta' Lucein Conein tie^'p tu.c giu+~ lie^n la.c vo+'i phe dda?o cha'nh qua nhie^`u cuo^.c ho.p ma(.t vo+'i Trung Tu+o+'ng Tra^`n Va(n DDo^n (John Bowman: The Vietnam War Almanac, tr.61)
1 tha'ng 11	Cuo^.c dda?o cha'nh ba('t dda^`u va`o lu'c 1:30 chie^`u. Ta.i trung ta^m ha`nh qua^n cu?a phe dda?o cha'nh, Tu+o+'ng Du+o+ng Va(n Minh ra le^.nh ba('t giam nhie^`u vi. tu+o+'ng la~nh va` si~ quan trung tha`nh vo+'i cha'nh phu?. Nhu+~ng ai u?ng ho^. phe dda?o cha'nh dde^`u pha?i ky' te^n va` xu+ng danh tre^n la`n so'ng pha't thanh radio. Trung Ta' Lucien Conein cu~ng co' ma(.t ta.i no+i dda^y dde^? theo do~i va` tru+.c tie^'p ba'o ca'o ve^` cuo^.c dda?o cha'nh.
2 tha'ng 11	To^?ng Tho^'ng Die^.m cu`ng ba`o dde^. Ngo^ DDi`nh Nhu bi. qua^n dda?o cha'nh ba('t ta.i nha` tho+` Cha Tam. Hai ngu+o+`i bi. tro'i va` bi. cho+? ddi trong mo^.t thie^'t va^.n xa M-113. Tre^n ddu+o+`ng a'p gia?i ve^` Bo^. To^?ng Tham Mu+u, ca? hai o^ng Die^.m-Nhu dda~ bi. mo^.t si~ quan ca^.n ve^. cu?a Tu+o+'ng Du+o+ng Va(n Minh du`ng su'ng ba('n che^'t.
22 tha'ng 10	To^?ng Tho^'ng Robert Kennedy bi. a'm sa't ta.i Dallas, mo^.t tha`nh pho^' o+? mie^`n Nam tie^?u bang Texas. O^ng bi. ba('n che^'t khi ddoa`n xe mui tra^`n cu?a o^ng ddang cha.y cha^`m cha^.m tre^n ddu+o+`ng pho^'.
24 tha'ng 10	To^?ng Tho^'ng Lyndon Johnson tuye^n bo^' Hoa Ky` se~ tie^'p tu.c vie^.n tro+. qua^n su+. va` kinh te^' cho Vie^.t Nam Co^.ng Ho`a (John Bowman: The Vietnam War Almanac, tr.61).
31 tha'ng 10	Ti'nh dde^'n nga`y na`y, co' to^?ng co^.ng la` 489 qua^n nha^n Hoa Ky` che^'t ta.i Vie^.t Nam. Lu'c ddo' Hoa Ky` co' khoa?ng 16,500 ngu+o+`i, go^`m co^' va^'n va` chuye^n vie^n ky~ thua^.t, ta.i mie^`n Nam Vie^.t Nam (John Bowman: The Vietnam War Almanac, tr.61).