Ngy 28 thng 3 nm 1969, trong phin hp Hi ng An Ninh Quc Gia ti Hoa K, Tܧng Andrew Goodpaster, ph t ca i Tܧng Creiton Abrams, thng thn NJ ngh: "Chng ta sp i ljn giai on bt-M-ha cuc chin (de-americanization)." ng mun ni ljn thi k qun Ƕi M cn gim bt cng cuc chin u chng Cng ti Vit Nam. Nhng Melvin Laird, B Trܪng Quc Phng Hoa K li cho kin ring: "Ti ng , nhng ti khng thch danh t 'bt-M-ha' ca anh. Chng ta cn mt t ng khc nh l Vit-Nam-Ha chng hn." Tng Thng Nixon, lc cng c mt trong bui hp, lin xen vo: " kin hay , anh Melvin." T tr i, danh t Danh t "vietnamization" (tm dch: Vit-Nam-Ha) ܮc x dng Nj thay th cho danh t "bt-M-ha" (de-americanization). Cu hi ܮc ǥt ra: V l do no ngܩi M khng mun dng ch "de-americanization," m li mun x dng danh t: "vietnamization?" Nj ni ljn vic Hoa K mun lui binh khi Vit Nam?
Vo nm 1968 ngay sau bin c Tt Mu Thn, cc phong tro phn chin Hoa K bt u tri ln. Dn chng M xung ܩng rm r biu tnh. H cng biu ng, gy bo Ƕng, i hi chnh ph rt ht qun v nܧc. Lc u, cc cuc biu tnh ch ܮc ghi nhn l nhng nhm thn Cng nho nh. Nhng sau bin c Tt Mu Thn, cc cuc biu tnh t t m chi ny n v lan rng ra ljn hng trm ngn ngܩi nhiu thnh ph nh to khp ni. Vi s ngܩi i biu tnh cng ngy cng gia tng, Quc hi M rng Ƕng, nhiu gii chc cao cp n o ch trch chnh ph v to ming ku gi vic b ri min Nam Vit Nam. Tng Thng Richard Nixon phn vn. ng khng mun mt-hai-ba rt ht qun v Nj nܧc Nj ri Hoa K s b mang ting "thua trn v teo gan." Nhng tn tht nhn mng ca qun Ƕi M ngy cng gia tng. Hng ngn thanh nin trai trng Hoa K t la tui 18 tr ln ܮc a sang Vit Nam, lao u vo trn mc, ri b t trn ngy cng mt nhiu. u nm 1969, sau khi nhm chc tng thng khng bao lu, Richard Nixon c k hoch b mt Nj gip Hoa K rt chn khi vng ly chin tranh Vit Nam.
Nhng s vic lui binh chng d dng nh chnh ph Hoa K hng mong mun. Tht s lc Hoa K b kt vo mt trܩng hp kh khn xoay s. Cu ni "mun ljn th ljn v mun i th i" khng p dng ܮc ti thi im ny bi v nu ngܩi M ra i, h ch mun ra i trong danh d.
Nm 1965 qun Ƕi Hoa K ǰ b ln bi bin Nng oai phong lm lit, c cc thiu na Vit Nam bn o di trng duyn dng chong cc vng hoa danh d ln c o ngܩi chin binh. Nhng by gi l nm 1969, sau khi b qun Cng Sn "chong vng hoa Tt Mu Thn" vo u nm 1968, ngܩi M li cm thy nh b xc phm nu phi dng danh t "de-americanization." Danh t ny dܩng nh mang mt ngha en ti din t s mt mi ca h ti Vit Nam. Lc lܮng hng binh ca Hoa K vi chin thng ly lng trong Nh Th Chin, nh tan c Quc X, san bng nܧc Ph Tang, c lc lܮng Hi Qun v cng mnh m, Khng Qun vi cc pho i B-52 gh hn, qun b chin vi xe tng v ha tin ti tn, Thy Qun Lc Chin lng danh khp th gii, m gi y li phi rt chn khi Vit Nam vi chiu bi "de-americanizing the war" hay sao? V th, khng mun chp nhn s b bng, khng mun Nj l s mt mi trܧc cp mt soi mi ca th gii, v v danh d v s din quc gia, chnh ph Hoa K mun x dng danh t "vietnamization" nh Nj ni vi d lun rng: "Cuc chin ljn lc cn phi ܮc Vit-Nam-Ha."
i vi cc gii chc cao cp dn s Hoa K, y l mt mnh kho cc k li hi trn canh bc x ph chnh tr. Sau nhiu nm lm trn, Hoa K b hao tn rt nhiu. T cc con s dollar bc t cho ljn cc con s t vong ln ljn hng vn trn chin trܩng Vit Nam, ngܩi M khng thu hoch ܮc g ng k ngoi tr mt vi trn nh ln cng vi mt chin dch "va nh va m" (bombing while negotiating) trin min v hiu qu. Bc Vit tuy phi chu nhiu hi nng n qua nhng phi v di bom ca Hoa K, nhng li khng b hon ton gc ng. Hoa K qu nhn o, khng dm di bom tiu dit cc c s qun s m qun Cng Sn thit lp trong vng ng c dn c. Hoa K cng qu "rt" mi khi ngh ljn vic Trung Cng s nhy vo can thip nu g n em Bc Vit ca Trung Cng b Hoa K di bom cho ti bi hoa l. Hnh nh hng trm ngn qun Trung Cng ǰ qua bin gii Nj nh bt qun Ƕi Lin Hip Quc chy v min Nam ca i Hn (Korea) hi u thp nin 1950 lm cho cc gii chc cao cp dn s Hoa K s hi. Do , chnh ph M chng mong mi g hn l s i ljn mt gii php m phn, tc l Bc Vit s ngoan ngon ha rng "s chng bao gi xm chim min Nam."
Trong khong thi gian 5 nm t 1965 ljn nay, con s t vong ca Hoa K mi nm mt tng dn m tin trnh ca cuc chin vn cn nh ko di v tn. Vo nm 1969, s binh s M hin din ti Vit Nam ln ljn cao im vi 540,000 ngܩi. Hng triu-triu la li tip tc ܮc ǰ thm vo cuc chin, s binh s b cht v b thng cng ngy cng nhiu, v ljn lc ny -- nm 1969 -- th Hoa K bt u thm mt v mun thoi ly khi chin tranh. Nhng rt lui bng cch no? Phi ra i bng cch no m t nܧc khng b b bng v qun Ƕi s chng b mc cm? Trn phng din tm l, nu phi dng ljn danh t "de-americanization" Nj ni ljn vic lui binh th k nh l ngܩi nh bc thua v ang mun cun chiu. che mt th gian, Nj nh la d lun, v Nj ܮc rt lui trong nim danh t nn Hoa K nh phi ni rng, "Chng trnh Vit-Nam-Ha ܮc thit lp Nj cuc chin ny c th giao li cho qun Ƕi Vit Nam Cng Ha."
Nhng tht s lp lun ny hon ton sai bt. K t nm 1954 khi Vit Nam b chia i vi hai min Nam Bc, hng chc ngn qun dn min Nam cht trong n lc chin u chng li s xm lng ca qun Cng Sn min Bc. T nhng trn nh m mu khc lit p Bc (1963), ng Xoi (1965), Bnh Gi (1964), cho ljn Tt Mu Thn nm 1968 ti cc mt trn khi la nh Saigon, Qung Tr, Hu, v Khe Sanh... qun Ƕi Vit Nam Cng Ha (VNCH) chin u tht nhiu v tht dng mnh. Cc binh s min Nam Vit Nam vi sng n trn vai, trch nhim trong lng, cng nim danh d ghi ti ph hiu thu trn vai o, c khi no h dm ngh rng "binh s M s chin u v s cht cho chng ti." Khng, hon ton l khng. Trong cuc tng tn cng ca Vit Cng nm nm 1968, ai cu Saigon thoi khi cn i nn, nu khng phi l cc lc lܮng Bit ng Qun VNCH? min Trung, nhng binh chng no ǰ mu Nj ti chim Hu v Qung Tr, nu khng phi l cc binh chng Nhy D v Thy Qun Lc Chin (TQLC) VNCH? Ti mt trn Khe Sanh, 200 tay sng m Nu no trn gi ca i pha ng ca cn c v 3 ln y lui cc Ǯt cܩng tp bin ngܩi ca Cng qun? (V sau ny, chng tch chin u ca qun Ƕi Vit Nam Cng Ha li cn ܮc ghi li cc trang s Cam Bt nm 1970, H Lo 1971, Ma H La 1972, qun o Hong Sa 1974, v nhng trn chin sau cng trong nm 1975).
Nhng by gi l 1969, cc gii chc cao cp dn s ti Hoa K mun x dng danh t "vietnamization" nh mt tm khing hu che lp s mt mi v nim b bng Nj ܮc lui binh trong danh d sau 5 nm di chin u (1965-69). Khng mt qun nhn min Nam Vit Nam no mun thy cc binh s M phi cht cho mnh. Khng mt qun nhn Vit Nam Cng Ha no mun thy cnh ngܩi dn ti Hoa K b mt i thn nhn, b bn, hoc thn quyn cho mt cuc chin xa l cch na vng tri t. Nhng ngܩi lnh min Nam Vit Nam NJu rt bit n v nhng s gip ǫ trn phng din v kh cng nh vi s hy sinh y ngha ca hng ngn binh s Hoa K. Nhng i vi h, nhng ngܩi lnh min Nam Vit Nam, NJu hiu r rng danh t "vietnamization" tht s ܮc hnh thnh v nh ngha vo nm 1954 khi qun Ƕi ca h bt u chng li s xm lng ca qun Bc Vit. V s chin u ny, cng vi s hy sinh ca khng bit bao nhiu binh s VNCH, khi ngun v ko di hn mt thp nin trܧc khi lc lܮng b chin u tin Hoa K ǰ b vo Vit Nam nm 1965.
20 thng 1
Richard Nixon nhm chc Tng Thng Hoa K. Cc vn NJ chnh sch an ninh quc gia ܮc ph trch bi Tin S Henry Kissinger. Cng trong ngy ny, S on 3 Thy Qun Lc Chin Hoa K tn cng vo cn c 611 ca Cng Sn Bc Vit nm gn bin gii Vit-Lo, tiu hy nhiu kho d tr nhin liu v v kh ca Cng qun.
-
Ngh Quyt 71 ca Trung ng ng ku gi cuc tn cng cc cn c ca Hoa K trn lnh th Nam Vit Nam. y l mt quyt nh ca Cng Sn Bc Vit nhm "th la" vi chnh ph ca tn tng thng Richard Nixon.
22 thng 2
Cng Sn ng lot tn cng vo 125 mc tiu, v pho kch 400 ni khc, trn lnh th Nam Vit Nam. Mc Ƕ tn cng ln ny tuy nh hn chin dch Tng Cng Kch - Tng Khi Ngha ca 1968, nhng cng gy ܮc ting vang qun s nho nh. Trong vi trn nh, Cng qun c x dng n v cp ln c trung on, nhng hu nh cc cuc tn cng NJu b tht bi. Trong nm ny, tnh ljn ngy 1 thng 7, c 20,000 qun Cng Sn ra u th (David Phillipson, Vietnam At War 1946-75, tr.591).
3 thng 3
Trn xa chin duy nht gia Hoa K v Cng Sn Bc Vit xy ra ti cn c qun s Bt Ht gn vng Tam Bin (Vit-Min-Lo). Qun Bc Vit x dng 5 chin xa PT-76 v 6 chic thuc loi BMP-40. Pha bn Hoa K, ha lc thit gip gm nhng chin xa hng nng loi M-48 Patton. Trong trn ny, i i Thit Gip Bravo dܧi quyn ch huy ca i y John Stoval y lui cuc tn cng ca ch qun, bn h 2 chin xa PT-76 v 1 chic BMP-40.
15-18 thng 3
Ngy 15 thng 3, Vit Cng pho 5 ha tin vo th Saigon. tr a, ngy 18 thng 3, pho i B-52 Hoa K di bom cn c 353 ca Cng Sn Bc Vit gn bin gii Vit-Min. Cc phi v thm thnh cho thy nhiu kho nhin liu ca Cng qun pht n v bc chy. Cng trong ngy ny, mt lc lܮng hn hp Vit-M m cuc hnh qun cn qut trong mt vng rng ln khong 33 square-miles (77 km vung) ti n in cao su Michelin gn Du Ting, cch bin gii Vit-Min khng xa. V sau ny, Trng Nh Tng -- mt vin chc cao cp ca Mt Trn Gii Phng Min Nam (MTGPMN) -- ghi li trong mt quyn sch rng tnh bo Hoa K dܩng nh on ܮc B Ch Huy ca Cc Trung ng Vit Cng Min Nam nm ti khu vc ny, nn x dng B-52 Nj di bom v m cuc hnh qun vo ngy 18 thng 3. Sau , cc vin chc Vit Cng cao cp phi ri b cn c ny v di chuyn v mt cn c b mt khc nm su trong lnh th Cam Bt (David Phillipson, Vietnam At War 1946-75, tr.594).
28 thng 3
Trong mt phin hp vi Hi ng An Ninh Quc Gia, Tܧng Goodpaster, ph t ca Tܧng Abrams, cho kin rng, "Chng ta sp i ljn giai on bt-M-ha cuc chin." Nhng ng Melvin Laird, B Trܪng Quc Phng li ni, "Ti ng , nhng ti khng thch danh t 'bt-M-ha' ca anh. Chng ta cn mt t ng khc nh l Vit-Nam-Ha." Tng Thng Nixon c mt ti lc Ƕt nhin xen vo, " kin hay , anh Melvin." V k t tr i, danh t "Vit-Nam-Ha" (Vietnamization -- hoc Vietnamizing the war) ܮc dng thay v danh t "bt-M-ha" (de-Americanization hoc de-Americanizing the war).
Thng 4
Qun s Hoa K ti Vit Nam tng cng 543,400 ngܩi. y l con s cao nht v s hin din ca qun Ƕi M trong chin tranh Vit Nam.
Ti Liu Hnh nh: Binh s VNCH xung phong vo gii ta mt cn nh ang b Vit Cng chim gi.
Thng 5
Cng Sn Bc Vit bao vy tri Lc Lܮng c Bit ti Bn Ht. Cuc vy hm ko di ljn cui thng 6 vi nhiu trn cng kch ln nh. Ngy 25 thng 6, qun Bc Vit rt lui v khng chim ni c im ny.
6 thng 5
Lc lܮng tr phng ti cn c Camp Carolyn y lui mt Ǯt tn cng ca mt tiu on Cng Sn (Edgar O'Ballance, The War In Vietnam 1954-73, tr.146).
10 thng 5
Trong mt cuc hnh qun trc thng vn, 3 tiu on b chin thuc S on 101 Nhy D Hoa K nhy vo Cn C 611 ca Cng Sn Bc Vit gn bin gii Vit-Lo.
11 thng 5
ng Ƕ nng gia qun Ƕi Hoa K v Cng Sn Bc Vit ti ni p Bia, mt a danh ni ting trong chin tranh Vit Nam qua bit danh "Hamburger Hill", hoc "i 937." Trong trn ny, 56 qun nhn M hy sinh, pha Bc Vit c 610 b Ƕi t trn.
11-12 thng 5
Trong ngy ny, Vit Cng m mt cuc tng pho kch vo 212 mc tiu trong lnh th Nam Vit Nam.
14 thng 5
Trong mt bui thuyt trnh, Tng Thng Nixon loi b mt iu kin quan trng m ܮc nu ln trong cc cuc thng thuyt trܧc y. l vic i hi Bc Vit phi rt ht qun khi lnh th Nam Vit Nam trܧc khi Hoa K rt qun v nܧc. Ngܮc li ln ny, ng ch i hi qun Ƕi ca hai bn (Bc Vit v Hoa K) s ng lot rt qun, v cc cuc rt qun s ܮc gim st bi nhng hi on trung lp quc t. Ngoi ra, Tng Thng Nixon cng nhc ljn mt gii php "bu c" Nj gii quyt vng ly chin tranh Vit Nam. y l mt nhܮc im trng h trong chnh sch chnh tr ngoi giao ca chnh ph Hoa K.
25-31 thng 5
Ngy 25 thng 5, Tiu on 11 Bit ng Qun VNCH ܮc trc thng vn ljn i 882, cch th x Dakto (thuc tnh Kontum) 15 km v hܧng Ty Nam. Vo bui chiu, hai i Ƕi Bit ng Qun chm sng mnh vi ch qun. Cuc giao tranh ko di gn hai gi ng, qun Bc Vit tho chy. Ngy hm sau, 26 thng 5, Tiu on 11 Bit ng Qun VNCH tip tc truy kch lc lܮng Cng Sn. ng Ƕ mnh v hܧng ng ca i 882. Trn nh xp l c m mu xy ra. Qun Bc Vit x dng B-40 bn trc x. Trc thng v trang AH-1 Cobra v oanh tc c F-4 Phantom ܮc gi ljn ym tr cho cc binh s VNCH. Chin trܩng kt thc, Bit ng Qun lc sot khu vc chin u trong hai ngy qua, h tm thy 262 t thi Cng Sn. Ngy 28 thng 5, cܩng Ƕ pho kch ca Cng qun gim bt, mt s trc thng p xung i 882 Nj di tn mt s thng binh. Chiu 29 thng 5, qun Bc Vit phc kch hai tiu on Bit ng Qun 11 v 23. Cuc chm sng ko di sut m, ha lc pho binh ca VNCH v Hoa K t xa chp xung ym tr. Ngy 31 thng 5, Tiu on 23 BQ an ton rt lui v cn c, nhng Tiu on 11 BQ vn cn b kt trong rng. Ngy 1 thng 6, qun Cng Sn bao vy v nh bin ngܩi t mi pha. Cc binh s Bit ng Qun VNCH chin u ljn gn ht n, nhng nh c cc oanh tc c F-4 Phantom v trc thng v trang AH-1 Cobra ym tr nn cc cc v tr ca h khng b trn ngp. m hm cc binh s VNCH thu lܮm sng AK-47 cng n dܮc trn xc cht ch qun ri quyt t chin Nj m ܩng mu thot khi vng vy. H khng Nj li mt thng binh no. Tt c NJu ܮc du dt hoc cng, k c mt c vn M b thng trm trng. Mܩi gi sng ngy 1 thng 6, Tiu on 11 Bit ng Qun v ljn vng t an ton. (c San KBC s 19, Nh Xut Bn T Qunh, tr.86).
8 thng 6
Trong mt cuc hp thܮng nh ti o Midway, Tng Thng Nixon thng bo cho Tng Thng Thiu bn im quan trng trong chnh sch ca Hoa K ti Vit Nam: 1) rt qun Ƕi M v nܧc, 2) "Vit Nam Ha Chin Tranh", 3) cng c lc lܮng ng minh, v 4) thng thuyt cng Cng Sn. ng cho bit s lp tc tin hnh vic rt 25,000 binh s M khi Vit Nam.
10 thng 6
Chnh Ph Cch Mng Lm Thi (CPCMLT) ܮc thnh lp trong nhng vng do Vit Cng kim sot ti min Nam Vit Nam. y l mt "chnh ph ma gio" ܮc Bc Vit to dng Nj nh la d lun th gii, v tin vic tuyn truyn cho cng cuc xm lng min Nam.
15 thng 7
Tng Thng Nixon gi th cho H Ch Minh NJ ngh xc tin cc vic thng thuyt.
17.8 ljn 1.9
Ngy 17 thng 8 hai i Ƕi lnh M b mt trung on Cng Sn Bc Vit bao vy ti thung lng Qu Sn, 25 miles (40 km) v pha Nam ca Nng. Ngy 19 thng 8 mt trc thng Hoa K b bn ri. Trn chin ko di gn hai tun v chm dt vo ngy 1 thng 9 khi lc lܮng gii ta bt tai ܮc vi hai i Ƕi b bao vy. (Edgar O'Ballance, The War In Vietnam 1954-73, tr.147).
3 thng 9
H Ch Minh qua ǩi. Tn c Thng, mt nhn vt gi nua 81 tui ln nm chc ch tch. Mt s tܧng lnh Cng Sn khc nh V Nguyn Gip, L Dun, Phm Vn ng, v Trܩng Chinh cng ܮc a vo nm gi nhng chc v then cht ca chnh quyn Bc Vit.
1.11 ljn 4.12
Ngy 1 thng 11, Cng Sn Bc Vit pho kch hng ngn qu n loi vo cc tin n Annie, Susan, v Kent trong vng Bu Prang. Ngy 2 thng 11, Nj bo ton lc lܮng, qun tr phng ܮc lnh trit thoi Nj tng cܩng cho cc khu vc khc tnh Qung c. Sng ngy 3 thng 11, mt trung on pho Cng Sn pho kch v ba trung on b Ƕi tn cng cn c Bu Prang. Cn c ny ܮc trn gi bi 500 binh s Bit Kch Qun Bin Phng VNCH (cn ܮc gi l Dn S Chin u) v 50 binh s thuc Lc Lܮng c Bit Hoa K. Trn chin khc lit ko di hai thng trܩng. B Ƕi Bc Vit pho kch v m nhiu Ǯt tn cng bin ngܩi nhng vn khng nh ǰ ܮc sc khng c d di ca qun tr phng. Khng Qun Hoa K v VNCH bay nhiu phi v him ngho Nj tr cho cn c Bu Prang. Cuc chin ko di ljn ngy 4 thng 12 th chm dt. Qun Cng Sn b thit hi nng v rt lui khi chin trܩng. Cn c Bu Prang hon ton ܮc gii ta.
S t vong v thng vong trong nm 1969
Hoa K: 9,249 t thng, 69,043 b thng, 112 mt tch. Vit Nam Cng Ha: ti liu khng ph bin. Cng Sn: 152,842 t thng, b thng khng r (Edgar O'Ballance, The War In Vietnam 1954-73, tr.146).
