Biên khäo và NhÆn ñÎnh
Jen W. NguyÍn
Theo tin tÙc Çæng täi trên các sách vª và báo chí Hoa Kÿ, Cu¶c Hành Quân Lam SÖn 719 cûa Quân ñ¶i ViŒt Nam C¶ng Hòa ª Hå Lào vào mùa Xuân næm 1971 là s¿ thÃt båi to l§n trong chÜÖng trình "ViŒt Nam Hóa Chi‰n Tranh" (Vietnamizing The War). Hàng træm bài tÜ©ng thuÆt vi‰t ng¡n vi‰t dài cûa hàng træm kš giä MÏ thÜ©ng hay nói vŠ s¿ tan hàng "hèn nhát" cûa các l¿c lÜ®ng VNCH trong chi‰n trÆn tåi Hå Lào. H† cÛng cho Ƕc giä thÃy m¶t tÃm hình vài ngÜ©i lính VNCH ôm chân tr¿c thæng trong m¶t phi vø di tän gÃp gáp. Và nh»ng kš giä này cÛng thÜ©ng xuyên ghi nhÆn viŒc xua quân vào lãnh th° Lào là m¶t hành Ƕng "xâm lÜ®c" cûa chánh phû Nam ViŒt Nam. Tuy nhiên, có m¶t viŒc mà nh»ng kš giä Çó không bao gi© dám bàn ljn. Có m¶t viŒc mà h† không bao gi© dám Ç¥t bút xuÓng Ç‹ bình luÆn. ñó là viŒc "n‰u có m¶t tÃm hình nào Çó chøp m¶t vài quân nhân Hoa Kÿ bám theo chân tr¿c thæng trong m¶t phi vø di tän" thì sao? Nh»ng kš giä Çó së vi‰t gì vŠ tÃm hình này? ñ¶c giä së suy luÆn gì vŠ nh»ng ngÜ©i lính MÏ kia? Chúng ta hãy xem tÃm hình bên dܧi Çây:
Trong tÃm hình trên ta thÃy binh sï thu¶c L» ñoàn 173 Nhäy Dù Hoa Kÿ Çang bu quanh m¶t chi‰c tr¿c thæng. H† cÓ g¡ng chuyŠn xác ch‰t cûa m¶t binh sï xÃu sÓ gói kín trong b†c Poncho Ç‹ mang vŠ hÆu cÙ. Ÿ phía bên phäi cûa tÃm hình, ta thÃy có cä m¶t ngÜ©i lính MÏ cÓ bám vào càng (chân) tr¿c thæng. Trong khi Çó nh»ng ngÜ©i khác quanh anh ta cÛng Çang vây kín chi‰c tr¿c thæng trong tình trång c¿c kÿ khÄn cÃp. TÃm hình này, n‰u bÎ l†t vào tay C¶ng Sän vào th©i chi‰n thì së tai håi vô cùng. H† së xº døng tÃm hình nhÜ m¶t công cu¶c tuyên truyŠn Ç‹ bêu xÃu quân Ƕi MÏ. H† së nói r¢ng các binh sï Nhäy Dù cûa L» ñoàn 173 Hoa Kÿ là Çang cÓ tranh nhau dành m¶t ch‡ trên tr¿c thæng trong m¶t cu¶c bÕ chåy khi‰p nhÜ®c. H† së vi‰t nhiŠu bài báo, Çæng täi nhiŠu bài tÜ©ng thuÆt trên radio, trên Tivi, Ç‹ cÓ ÇÜa cho th‰ gi§i m¶t nhÆn ÇÎnh r¢ng là "quân Ƕi MÏ là m¶t quân Ƕi hèn nhát, nhu nhÜ®c, trÓn tránh trách nhiŒm, và không chÎu chi‰n ÇÃu."
NhÜng may m¡n cho Hoa Kÿ vì các nhà báo, các kš giä, các cÖ quan truyŠn thông cûa C¶ng Sän (ho¥c thân C¶ng Sän) trong th©i chi‰n Çã không có tÃm hình này. Nên h† không có lš do ho¥c b¢ng chÙng cø th‹ nào Ç‹ nói v§i th‰ gi§i r¢ng "binh sï Hoa Kÿ MÏ bám vào càng (chân) tr¿c thæng trong tÜ th‰ rÃt là hèn nhát." ThÆt là may m¡n cho quân Ƕi Hoa Kÿ. ThÆt là may m¡n cho binh sï MÏ.
NhÜng trái låi, s¿ may m¡n này Çã không ljn v§i quân Ƕi ViŒt Nam C¶ng Hòa. Mà ngÜ®c låi, các binh sï miŠn Nam ViŒt Nam Çã phäi hÙng chÎu m¶t n‡i oan Ùc to l§n khác, to l§n hÖn núi Thái SÖn, vï Çåi hÖn sông HÒng Hà, và tûi nhøc hÖn niŠm Çau lÜu låc cûa dân t¶c Do Thái. ñó là vø nh»ng kš giä phän chi‰n ngoåi quÓc Çã hè nhau bêu xÃu quân Ƕi Nam ViŒt Nam trong Cu¶c Hành Quân Lam SÖn 719 vŠ m¶t tÃm hình nào Çó ÇÜ®c ph° bi‰n trên m¥t báo cho thÃy vài binh sï VNCH bám vào càng tr¿c thæng trong m¶t phi vø tän thÜÖng ª chi‰n trÜ©ng. TÃm hình này Çã ÇÜ®c Çæng täi trên hàng ngàn t© báo ª kh¡p nÖi trên th‰ gi§i. Và ÇÜÖng nhiên, nh»ng l©i chú thích xuyên tåc kèm theo bên dܧi tÃm hình cÛng ch£ng ÇËp Çë gì. Khi m†i ngÜ©i trên th‰ gi§i nhìn vào tÃm hình này, rÒi džc l©i ghi chú miŒt thÎ cûa nh»ng kš giä vô lÜÖng tâm, thì ai nÃy cÛng ÇŠu cho r¢ng quân Ƕi VNCH là m¶t quân Ƕi hèn nhát vô k› luÆt. NhÜng thÆt ra câu hÕi mà m†i ngÜ©i cÀn phäi hÕi là: N‰u ta thÃy môt vài binh sï hoäng hÓt bám vào càng tr¿c thæng thì ta có nên k‰t luÆn r¢ng hàng chøc ngàn, hay hàng træm ngàn, binh sï khác cûa quân Ƕi cûa quÓc gia Çó có phäi là ai ai cÛng ÇŠu nhÜ th‰ hay không? Câu trä l©i là: Không! Bªi vì n‰u nhÜ th‰ thì khi nhìn tÃm hình các binh sï thu¶c L» ñoàn 173 Nhäy Dù Hoa Kÿ bám vào càng tr¿c thæng (xem phÀn trên), chúng ta có th‹ cho r¢ng toàn th‹ quân Ƕi Hoa Kÿ là "b†n ch‰t nhát hèn hå và khi‰p nhÜ®c" hay sao? Có Çúng nhÜ th‰ hay không? Xin nhÜ©ng câu trä l©i này cho nh»ng kš giä nào Çã tØng miŒt thÎ quân Ƕi VNCH trong cu¶c hành quân Lam SÖn 719 næm xÜa.
* * * Cu¶c Hành Quân Lam SÖn 719 là m¶t cu¶c hành quân Çåi quy mô cûa Quân ñ¶i ViŒt Nam C¶ng Hòa sang Hå Lào (miŠn Nam nܧc Lào, cÛng ÇÜ®c g†i là Nam Lào ho¥c Hå Lào). Trong chi‰n dÎch này, 16 ngàn binh sï VNCH mª cu¶c hành quân tØ Khe Sanh chåy dài theo QuÓc L¶ 9 th£ng ljn thÎ trÃn Tchepone. ñÓi v§i C¶ng quân, Tchepone là m¶t ÇÎa danh rÃt quan tr†ng trên bän ÇÒ hành quân xâm lÜ®c. Chính vì ª nÖi này h† Çã thi‰t lÆp m¶t trøc giao thông vï Çåi Ç‹ bí mÆt thuyên chuy‹n b¶ Ƕi và vÛ khí vào lãnh th° Nam ViŒt Nam. Cách thÎ trÃn Tchepone vài cây sÓ vŠ phía ñông là Cæn CÙ 604 cûa C¶ng Sän B¡c ViŒt. ñây là m¶t cæn cÙ l§n nhÃt nhì trong lãnh th° Lào nên C¶ng Sän B¡c ViŒt Çã quy‰t tâm bäo vŒ cæn cÙ này b¢ng m†i giá. Cho nên, vì hi‹u rõ tÀm mÙc quan tr†ng cûa Cæn CÙ 604, các gi§i chÙc quân s¿ Nam ViŒt Nam Çã quy‰t ÇÎnh ÇÜa quân Ƕi sang Lào Ç‹ phá hûy Cæn CÙ 604, và ÇÒng th©i tiêu diŒt nh»ng kho quân døng khác n¢m rãi rác d†c theo hŒ thÓng ÇÜ©ng mòn HÒ Chí Minh trên QuÓc L¶ 9.
Trên phÜÖng diŒn pháp luÆt quÓc t‰, Çây không phäi là m¶t vø "xâm læng" cûa ViŒt Nam C¶ng Hòa sang vÜÖng quÓc Lào. NhÜng Çây chính là m¶t hành Ƕng t¿ vŒ mà ViŒt Nam C¶ng Hòa cÀn phäi làm Ç‹ ngæn cän bܧc ti‰n xâm læng cûa quân Ƕi C¶ng Sän miŠn B¡c. Ngoài ra, chánh phû ViŒt Nam C¶ng Hòa cÛng có
Cu¶c Hành Quân Lam SÖn 719 khªi ÇÀu vào ngày 8 tháng 2 næm 1971, và chÃm dÙt vào ngày 23 tháng 3. Trong chi‰n dÎch càn quét kéo dài sáu tuÀn lÍ, quân Ƕi VNCH Çã thâu hoåch ÇÜ®c nhiŠu thành quä l§n lao. H† phá hûy nhiŠu cæn cÙ bí mÆt l§n nhÕ cûa C¶ng quân n¢m trong lãnh th° Lào. Tåi thÎ trÃn Tchepone, quân Ƕi VNCH Çã tÎch thu ÇÜ®c không bi‰t bao nhiêu là quân døng, vÛ khí, xe vÆn täi, cùng Çån dÜ®c cûa quân B¡c ViŒt. Trong tài liŒu "The Vietnam Story" , sº gia Will Flower Çã ghi rõ nh»ng thiŒt håi cûa quân C¶ng Sän nhÜ sau: "Trong m¶t cu¶c hành quân không vÆn Çåi quy mô, 120 chi‰c tr¿c thæng UH-1 ÇÜa hai ti‹u Çoàn VNCH tØ Khe Sanh ljn thÎ trÃn Tchepone. Các ÇÖn vÎ VNCH løc soát và tiêu hûy m¶t sÓ quân døng to l§n cûa quân C¶ng Sän B¡c ViŒt gÒm 76 khÄu Çåi bác, 106 chi‰n xa, 405 xe vÆn täi, 1,934 súng c¶ng ÇÒng, 5,066 súng cá nhân, 12,000 tÃn gåo, và 800 tÃn Çån dÜ®c Çû loåi." (Will Fowler, "The Vietnam Story" , tr.165) . NhÜ th‰, nhiŒm vø chû y‰u cûa quân Ƕi VNCH trong Cu¶c Hành Quân Lam SÖn 719 Çã ÇÜ®c hoàn thành. Các binh sï Nam ViŒt Nam Çã chi‰n ÇÃu và Çã làm tròn sÙ mång giao phó. H† Çã tåm th©i làm chùng bܧc ti‰n xâm læng cûa quân B¡c ViŒt. H† Çã hûy diŒt nh»ng måch máu ti‰p vÆn chánh y‰u cûa ÇÎch quân trong lãnh th° Lào ª gÀn vùng Phi Quân S¿.
Cu¶c Hành Quân Lam SÖn 719 là m¶t chi‰n dÎch hành quân ÇÀy gian lao kh° äi. Quân Ƕi ViŒt Nam C¶ng Hòa Çã m¶t mình Çi vào rØng Çao bi‹n lºa. H† t¿ mình "ÇÖn Çao phó h¶i." H† chi‰n ÇÃu lÈ loi trong rØng già, di chuy‹n trên núi cao, bæng ngang v¿c th£m, ngû nh»ng giÃc ng¡n trong giao thông hào. RÒi nh»ng lúc Çøng trÆn, h† phäi chÓng trä v§i m¶t l¿c lÜ®ng ÇÎch quân Çông gÃp nhiŠu lÀn. Trong Cu¶c Hành Quân Lam SÖn 719, l¿c lÜ®ng Nam ViŒt Nam có 16,000 binh sï. Trong khi Çó, quân B¡c ViŒt tung ba sÜ Çoàn chính quy (SÜ ñoàn 304, 308, và 320) vào m¥t trÆn Hå Lào. H† cÛng có trong tay m¶t hÕa l¿c pháo binh vô cùng månh më, kèm theo s¿ y‹m tr® cûa khoäng 10,000 du kích Pathet Lào (C¶ng Sän Lào). T°ng c¶ng quân sÓ cûa l¿c lÜ®ng C¶ng Sän, do Çó, Çã bao gÒm ít nhÃt là 40,000 quân.
N‰u cho r¢ng quân Ƕi VNCH chi‰m thÜ®ng phong vì h† có hÕa l¿c không y‹m (phi cÖ d¶i bom y‹m tr®) thì thÆt s¿ không Çúng. Pháo Çài B-52 cûa Hoa Kÿ, các oanh tåc cÖ, và các tr¿c thæng võ trang tuy có hÕa l¿c d» d¶i nhÜng ÇÜÖng nhiên së bÎ gi§i hån bªi vÃn ÇŠ vŠ xæng nh§t, th©i gian, và không gian (không nhÆn rõ t†a Ƕ, màn Çêm dÀy Ç¥c, th©i ti‰t xÃu). Cho nên n‰u cÀn có B-52 ho¥c oanh tåc cÖ Hoa Kÿ ljn chi‰n trÜ©ng y‹m tr® thì không phäi "ào m¶t cái là nó ljn Çây liŠn." ñó là chÜa nói ljn quân B¡c ViŒt Çã tung 20 ti‹u Çoàn phòng không vào chi‰n trÜ©ng Hå Lào. Các loåi phòng không tØ Çåi liên 12.7 ly, 37 ly, 40 ly, rÒi 100 ly ÇŠu gây rÃt nhiŠu trª ngåi và hi‹m nguy cho các phi cÖ y‹m tr® ViŒt-MÏ. Ngoài ra, quân B¡c ViŒt cÛng ÇÜ®c Nga Sô viŒn tr® ÇÀy Çû loåi hÕa ti‹n SA-2 Ç‹ chÓng máy bay tít trên tr©i cao. Pháo Çài B-52 tuy bay rÃt cao, nhÜng Çôi khi cÛng bÎ nh»ng khúc "flying telephone poles" (c¶t ÇiŒn thoåi bi‰t bay) này b¡n r§t vì hÕa ti‹n SA-2 có th‹ bay th£ng lên ljn 60,000 ngàn b¶ (feet).
Nói tóm låi, trÆn chi‰n tåi Hå Lào vào ÇÀu næm 1971 phäi ÇÜ®c xem là m¶t trong nh»ng trÆn chi‰n khÓc liŒt nhÃt trong lÎch s¿ chi‰n tranh ViŒt Nam trong giai Çoån 1954 ljn 1975. N‰u nói vŠ mÙc Ƕ tàn phá thì chÌ có các trÆn ñiŒn Biên Phû (1954), Hu‰ (1968), Khe Sanh (1968), An L¶c (1972), Quäng TrÎ (1972), và Kontum (1972) sánh ÇÜ®c mà thôi. N‰u so vŠ mÙc Ƕ gian kh° thì có th‹ nói Hå Lào là m¶t trong nh»ng chi‰n trÜ©ng gian lao nhÃt-nhì tØ trܧc ljn nay. Nh»ng ngÜ©i lính VNCH Çã sang Lào, Çã chÎu c¿c, và Çã chi‰n ÇÃu cho sÙ mång cao cä. H† k‰t thúc sÙ mång này v§i nhiŠu chi‰n l®i phÄm, v§i nhiŠu kho quân døng to l§n cûa C¶ng Sän bÎ hûy diŒt trên ÇÃt Lào. Không may, khoäng 1,400 binh sï VNCH Çã không ÇÜ®c trª vŠ v§i quê hÜÖng xÙ sª. H† Çã vïnh viÍn n¢m xuÓng ª Hå Lào. H† không có m¶ bia, không có Çám tang, và ÇÜÖng nhiên ch£ng hŠ g¥p ÇÜ®c thân nhân trong nh»ng phút giây vŠ cuÓi. Trong sÓ nh»ng kš giä vô lÜÖng tâm và thân C¶ng næm xÜa, không bi‰t có ai Çã t¿ Ç¥t câu hÕi vŠ s¿ hy sinh cûa 1,400 ngÜ©i lính VNCH này và nh»ng ÇÒng Ƕi chi‰n binh cûa h† trong trÆn chi‰n tåi Hå Lào næm 1971 hay chÜa.
SÜ ñoàn 1 Không Kœ Hoa Kÿ Trong tháng 3 và tháng 4 , toàn b¶ SÜ ñoàn 1 Không Kœ Hoa Kÿ lÀn lÜ®t trª vŠ nܧc. NhÜng L» ñoàn 3 cûa sÜ Çoàn này låi còn ª låi ViŒt Nam cho ljn khoäng gi»a næm 1972 thì m§i rút Çi. (Charles T. Kamps, Jr., History Of The Vietnam War , tr.164).
SÜ ñoàn 1 Thi‰t Kœ Hoa Kÿ Tháng 3 , SÜ ñoàn 1 Thi‰t Kœ Hoa Kÿ ÇÜ®c di chuy‹n sang Tây ñÙc, nhÜng m¶t chi Ƕi cûa sÜ Çoàn này ÇÜ®c ª låi ViŒt Nam ljn khoäng m¶t næm sau. (Charles T. Kamps, Jr., History Of The Vietnam War , tr.164).
SÜ ñoàn 1 Thûy Quân Løc Chi‰n Hoa Kÿ Tháng 4 và tháng 5 , hai trung Çoàn (1 và 5) cûa SÜ ñoàn 1 Thûy Quân Løc Chi‰n Hoa Kÿ rút khÕi ViŒt Nam. (Charles T. Kamps, Jr., History Of The Vietnam War , tr.164).
SÜ ñoàn 25 B¶ Binh Hoa Kÿ L» ñoàn 2 thu¶c SÜ ñoàn 25 B¶ Binh Hoa Kÿ ÇÜ®c di chuy‹n sang Hawaii vào tháng 4 næm 1971. (Charles T. Kamps, Jr., History Of The Vietnam War , tr.164).
Các ÇÖn vÎ Hoa Kÿ Và Cu¶c Lui Binh Các ÇÖn vÎ Hoa Kÿ lui binh khÕi ViŒt Nam: L» ñoàn 3 cûa SÜ ñoàn 1 Không Kœ (tháng 12), Liên ñoàn 52 Pháo Binh (tháng 6), L» ñoàn 173 Nhäy Dù (tháng 8), L» ñoàn 1 cûa SÜ ñoàn 1 B¶ Binh (tháng 8), Liên ñoàn 108 Pháo Binh (tháng 11), và SÜ ñoàn "Americal." (Charles T. Kamps, Jr., History Of The Vietnam War , tr.164).
Quân sÓ Hoa Kÿ Vào khoäng gi»a næm 1971, l¿c lÜ®ng Hoa Kÿ Çóng tåi ViŒt Nam chÌ còn khoäng 190,500 ngÜ©i. (Charles T. Kamps, Jr., History Of The Vietnam War , tr.164).
Cu¶c hành quân Lam SÖn 719 Cu¶c hành quân Lam SÖn 719 ÇÜ®c xem là chi‰n dÎch quân s¿ l§n nhÃt trong næm 1971. Trong chi‰n dÎch này, Quân ñ¶i ViŒt Nam C¶ng Hòa tÃn kích sang Lào Ç‹ phá hûy hŒ thÓng ÇÜ©ng mòn HÒ Chí Minh cûa C¶ng Sän B¡c ViŒt. Hai møc tiêu chánh y‰u gÒm Cæn CÙ 604 n¢m gÀn thÎ trÃn Tchepone, và Cæn CÙ 611 n¢m gÀn biên gi§i ViŒt-Lào khoäng 20 km vŠ phía Tây Nam cûa cæn cÙ Khe Sanh.
L¿c lÜ®ng ViŒt Nam C¶ng Hòa tham chi‰n Các ÇÖn vÎ VNCH tham chi‰n :
SÜ ñoàn 1 B¶ Binh v§i các Trung ñoàn 1 và 3 B¶ Binh. Sau này, vào giai Çoån Çánh chi‰m Tchepone, Trung ñoàn 2 B¶ Binh (gÒm 5 ti‹u Çoàn) m§i tham chi‰n.
Liên ñoàn 1 BiŒt ñ¶ng Quân v§i các Ti‹u ñoàn 21, 37 và 39. Sau này ÇÜ®c tæng cÜ©ng thêm Ti‹u ñoàn 77 BiŒt ñ¶ng Quân Biên Phòng vào giai Çoån cuÓi cûa cu¶c hành quân.
L» ñoàn 1 Thi‰t Kœ v§i các Thi‰t ñoàn 11 và 17, sau này ÇÜ®c tæng cÜ©ng thêm Thi‰t ñoàn 7.
Các Ti‹u ñoàn 44 và 64 Pháo Binh ª Quân ñoàn 1, trang bÎ Çåi bác 155 ly.
Các ÇÖn vÎ VNCH tæng phái :
SÜ ñoàn Nhäy Dù v§i chín ti‹u Çoàn thu¶c các L» ñoàn 1, 2 và 3 cùng các ti‹u Çoàn pháo
binh 105 ly cÖ h»u.
SÜ ñoàn Thûy Quân Løc Chi‰n v§i chín ti‹u Çoàn thu¶c các L» ñoàn 147, 258 và 369 cùng các ti‹u Çoàn pháo binh 105 ly cÖ h»u.
(TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
30 tháng 1 Chi‰n DÎch Dewey Canyon 2 b¡t ÇÀu v§i quân Ƕi Hoa Kÿ trª låi tái chi‰m cæn cÙ Khe Sanh (Çã ÇÜ®c bÕ trÓng k‹ tØ sau trÆn Çánh l§n trong næm 1968). Quân Ƕi ÇÒng minh së xº døng cæn cÙ này Ç‹ y‹m tr® cho quân Ƕi VNCH trong Cu¶c Hành Quân Lam SÖn 719. (Charles T. Kamps, Jr., History Of The Vietnam War , tr.165).
3-5 tháng 2 Liên ñoàn 1 BiŒt ñ¶ng Quân v§i ba Ti‹u ñoàn 21, 37 và 39 ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn t§i vùng tÆp trung quân gÀn Phú L¶c, vŠ hܧng ñông B¡c Khe Sanh. Liên ñoàn 1 BiŒt ñ¶ng Quân së thi‰t lÆp m¶t cæn cÙ hÕa l¿c trong phÀn ÇÃt ViŒt Nam y‹m tr® cho các ti‹u Çoàn cÖ h»u hoåt Ƕng bên Lào và cÛng Ç‹ bäo vŒ m¥t B¡c cho cæn cÙ chính Khe Sanh, nÖi Ç¥t B¶ ChÌ Huy Hành Quân Lam SÖn 719. Ngày 5 tháng 2 , Ti‹u ñoàn 37 BiŒt ñ¶ng Quân và Ti‹u ñoàn 64 Pháo Binh ÇÜ®c bÓc t§i Phú L¶c. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
6 tháng 2 HÒi 021920H, m¶t phän l¿c cÖ Häi Quân Hoa Kÿ thu¶c mÅu håm Ranger trong m¶t phi vø Skyspot Çã thä lÀm 2 trái bom CBU vào vÎ trí dØng quân cûa Thi‰t ñoàn 11 do Trung Tá Bùi Th‰ Dung chÌ huy và hai Ti‹u ñoàn Dù tùng thi‰t gÀn Lang Vei. T°ng c¶ng có 5 ngÜ©i ch‰t, 51 bÎ thÜÖng và m¶t thi‰t vÆn xa bÎ thiêu hûy. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
8 tháng 2 Thi‰t Giáp ViŒt Nam C¶ng Hòa khªi ÇÀu Cu¶c Hành Quân Lam SÖn 719 v§i trøc ti‰n quân ngay trên QuÓc L¶ 9 Çi th£ng sang Lào. Các l¿c lÜ®ng b¶ chi‰n VNCH ÇÜ®c tr¿c thæng MÏ không vÆn sang biên gi§i. Trong phi vø không vÆn kh°ng lÒ này, Hoa Kÿ cùng ViŒt Nam C¶ng Hòa Çã xº døng t°ng c¶ng 659 chi‰c tr¿c thæng, gÒm 64 tr¿c thæng thám sát nhÜ OH-6A và OH-58, 177 tr¿c thæng võ trang nhÜ AH-1 Cobra và UH-1C, và 418 loåi tr¿c thæng vÆn täi nhÜ UH1H, CH-47, CH-53, và CH-54. (Charles T. Kamps, Jr., "History Of The Vietnam War" , tr.167). Lúc 1 gi© chiŠu ngày hôm Ãy, Ti‹u ñoàn 21 BiŒt ñ¶ng Quân (BñQ) do Thi‰u Tá NguyÍn HiŒp chÌ huy ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn t§i Bãi ñáp BñQ Nam (trong lãnh th° Lào). Phòng không 12.7 ly cûa ViŒt C¶ng b¡n lên d» d¶i khi‰n 11 quân nhân BiŒt ñ¶ng Quân bÎ thÜÖng. Tr¿c thæng võ trang cûa toán Không Kœ Hoa Kÿ b¡n phá các ° phòng không Ç‹ bäo vŒ cho tr¿c thæng ti‰p tøc Ç° quân. Các cu¶c oanh kích này gây m¶t sÓ ti‰ng n° phø và phá hûy m¶t sÓ công s¿ cûa ÇÎch. Cu¶c Ç° quân hoàn tÃt vào lúc 11 gi© Çêm. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
9 tháng 2 Th©i ti‰t xÃu khi‰n viŒc chuy‹n quân b¢ng tr¿c thæng bÎ Çình hoãn 24 gi©. Các ÇÖn vÎ ViŒt Nam C¶ng Hòa Çã sang Lào trong ngày hôm tru§c Çã lÆp tÙc bung ra hoåt Ƕng trong vùng trách nhiŒm. Lúc 3 gi© 45 chiŠu, Ti‹u ñoàn 21 BiŒt ñ¶ng Quân chåm ÇÎch khoäng 4 cây sÓ Tây B¡c Cæn CÙ HÕa L¿c30. K‰t quä ÇÎch 8 ch‰t, 1 AK-47 bÎ tÎch thu. Phía BiŒt ñ¶ng Quân có m¶t quân nhân hy sinh, m¶t ngÜ©i khác bÎ thÜÖng. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
10 tháng 2 Th©i ti‰t thuÆn l®i hÖn. Lúc 1 gi© chiŠu ª gÀn Bãi ñáp BñQ Nam, m¶t toán 4 tr¿c thæng Không Quân ViŒt Nam chª các sï quan tham mÜu Quân ñoàn 1 bÎ phòng không 37 ly cûa C¶ng Sän b¡n. K‰t quä 2 tr¿c thæng bÎ rÖi, tÃt cä m†i ngÜ©i trên 2 tr¿c thæng này ÇŠu bÎ ch‰t. Chi‰c thÙ nhÃt chª các ñåi Tá Trܪng Phòng 3 và 4 cûa Quân ñoàn 1. Chi‰c thÙ hai chª 4 phóng viên ngoåi quÓc gÒm Larry Burrows cûa báo Life, Henri Huet cûa hãng Associated Press, Ken Potter và Keishaburo Shimamoto cûa báo Newsweek. Tin cho bi‰t vÎ Trܪng Phòng 3 có mang theo bän ÇÒ hành quân và Ç¥c lŒnh truyŠn tin. Tuy quân ta có løc soát nhÜng không tìm ra ch‡ tr¿c thæng bÎ rÖi. Do Çó có th‹ quân C¶ng Sän Çã b¡t ÇÜ®c các tài liŒu quan tr†ng ngay tØ khi cu¶c hành quân khªi ÇÀu. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
11 tháng 2 Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn t§i Bãi ñáp BñQ B¡c Ç‹ tæng cÜ©ng cho Ti‹u ñoàn 21 BiŒt ñ¶ng Quân Çã trÃn Çóng Bãi ñáp BñQ Nam tØ ngày 8 tháng 2. Cùng lúc Çó, Ti‹u ñoàn 3/1 B¶ Binh ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn t§i Cæn CÙ HÕa L¿c Delta thu¶c vùng Nam ÇÜ©ng sÓ 9. Trong khi Çó tåi vùng trách nhiŒm cûa Liên ñoàn 1 BiŒt ñ¶ng Quân, ÇÎch gia tæng áp l¿c rÃt n¥ng. Quanh vùng Phú L¶c, Ti‹u ñoàn 37 BiŒt ñ¶ng Quân luôn luôn chåm nh»ng toán tiŠn phong ÇÎch, ngoài ra, cÛng bÎ pháo liên miên. Trên phÀn ÇÃt Lào, các Ti‹u ñoàn 39 và 21 BiŒt ñ¶ng Quân là các ÇÖn vÎ bÎ ÇÎch quân tÃn công thæm dò nhiŠu nhÃt. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
12 tháng 2 HÒi 11 gi© trÜa, Ti‹u ñoàn 37 BiŒt ñ¶ng Quân chåm súng v§i quân B¡c ViŒt, hå 13 C¶ng quân, b¡t sÓng 1, tÎch thu 10 AK-47. Phía bên BiŒt ñ¶ng Quân có 4 quân nhân tº thÜÖng và 6 bÎ thÜÖng. Hai tr¿c thæng AH-1 Cobra ljn y‹m tr® bÎ phòng không B¡c ViŒt b¡n rÖi khi‰n 2 phi hành Çoàn ch‰t cùng 2 bÎ thÜÖng. Lúc 6 gi© 25 chiŠu, Ti‹u ñoàn 21 BiŒt ñ¶ng Quân b¡n hå 11 b¶ Ƕi C¶ng Sän B¡c ViŒt ª m¶t ÇÎa Çi‹m 4 km vŠ phía ñông B¡c cûa Bãi ñáp BñQ Nam. ñ‰n 10 gi© Çêm, Ti‹u ñoàn 21 BiŒt ñ¶ng Quân bÎ súng cÓi ÇÎch quân pháo kích làm 6 ngÜ©i bÎ thÜÖng. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
13 tháng 2 Lúc 1 gi© 50 sáng, Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân chÆn Çánh m¶t ÇÖn vÎ C¶ng Sän, b¡n hå 43 tên, tÎch thu 2 Çåi bác phòng không 37 ly, 2 thÜ®ng liên 12.7 ly và m¶t sÓ lÜ®ng l§n súng cá nhân và Çån dÜ®c. Phía BiŒt ñ¶ng Quân có 1 ch‰t và 10 bÎ thÜÖng. Trong khoäng th©i gian tØ 3 ljn 5 gi© sáng, Ti‹u ñoàn 21 BiŒt ñ¶ng Quân Çøng Ƕ lÈ tÈ v§i chØng m¶t trung Ƕi C¶ng Sän, b¡n hå 15 tên. TØ 7 gi© sáng ljn 10 gi© sáng, Ti‹u ñoàn 21 låi chåm súng v§i m¶t ÇÖn vÎ ÇÎch quân (không rõ quân sÓ). M¶t quân nhân BiŒt ñ¶ng Quân ch‰t cùng 7 ngÜ©i khác bÎ thÜÖng. VŠ phía C¶ng Sän B¡c ViŒt có 4 b¶ Ƕi bÎ b¡n hå, nhÜng h† bÎ thiŒt håi nhiŠu trên phÜÖng diŒn quân døng: 300 thùng Çån Çåi bác chi‰n xa Çã bÎ l¿c lÜ®ng BiŒt ñ¶ng Quân tÎch thu. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
15 tháng 2 Lúc 1 gi© 30 chiŠu, tåi ÇÎa Çi‹m phía Nam Bãi ñáp BñQ B¡c, Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân bÎ pháo kích làm 5 quân nhân bÎ thÜÖng. Lúc 10 gi© 45 tÓi, cÛng tåi vùng Nam Bãi ñáp BñQ B¡c, m¶t thành phÀn cûa Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân chåm ÇÎch, hå 5 b¶ Ƕi C¶ng Sän, trong khi Çó phía BiŒt ñ¶ng Quân có 2 ngÜ©i bÎ thÜÖng. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
16 tháng 2 Lúc 10 gi© tÓi, tåi khía B¡c Bãi ñáp BñQ Nam, m¶t thành phÀn cûa Ti‹u ñoàn 21 BiŒt ñ¶ng Quân chåm ÇÎch không rõ quân sÓ. Sáu b¶ Ƕi C¶ng Sän bÕ xác tåi chi‰n trÜ©ng. Chi‰n l®i phÄm do BiŒt ñ¶ng Quân tÎch thu gÒm 50 trái sáng. Tính cho ljn nay, các lÜ®c lÜ®ng VNCH Çã chi‰m Bän ñông ÇÜ®c gÀn m¶t tuÀn lÍ nhÜng không ti‰n thêm t§i gÀn møc tiêu Tchepone. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
17-8 tháng 2 Ngày 17 tháng 2 , tin tình báo cho bi‰t l¿c lÜ®ng tæng viŒn cÃp sÜ Çoàn cûa quân C¶ng Sän B¡c ViŒt tØ vùng Phi Quân S¿ Çã b¡t ÇÀu xâm nhÆp phía B¡c vùng hành quân. Rång sáng ngày 18 tháng 2 , C¶ng quân gia tæng áp l¿c vào các ÇÖn vÎ BiŒt ñ¶ng Quân VNCH. Các Ti‹u ñoàn 21 và 39 BiŒt ñ¶ng Quân bÎ tÃn công thæm dò và pháo kích kiên ti‰p. Tuy nhiên, ÇÜ®c pháo binh và phi cÖ y‹m tr® rÃt hiŒu quä, các Ti‹u ñoàn BiŒt ñ¶ng Quân vÅn gi» v»ng vÎ trí. Lúc 8 gi© 30 sáng ngày này, B¶ ChÌ Huy Liên ñoàn 1 BiŒt ñ¶ng Quân tåi Phú L¶c cÛng bÎ pháo kích 8 Çån súng cÓi 82 ly khi‰n 2 ch‰t và 4 bÎ thÜÖng. Tin tình báo do cung tØ cûa tù binh xác nhÆn SÜ ñoàn 308 C¶ng Sän B¡c ViŒt (gÒm ba Trung ñoàn 64, 88, và 102) Çã tham chi‰n và hiŒn tÆp trung quân tåi vùng trách nhiŒm cûa BiŒt ñ¶ng Quân. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
19 tháng 2
Trung ñoàn 102 C¶ng Sän B¡c ViŒt (thu¶c SÜ ñoàn 308) tÃn công Bãi ñáp BñQ B¡c. Tåi nÖi này, Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân dܧi quyŠn chÌ huy cûa Thi‰u Tá VÛ ñình Khang Çã chÓng trä d» d¶i và chÆn ÇÙng nhiŠu Ç®t cÜ©ng tÆp bi‹n ngÜ©i cûa C¶ng quân. NhiŠu tr¿c thæng Hoa Kÿ thu¶c Ti‹u ñoàn 158 Combat Assault Çã bay nhiŠu phi vø hi‹m nghèo Ç‹ ti‰p t‰ và y‹m tr® cho các binh sï BiŒt ñ¶ng Quân trong trÆn Çánh này. Các pháo Ƕi thu¶c Ti‹u ñoàn 44 Pháo Binh Ç¥t tåi Phú L¶c vŠ hܧng ñông và Cæn CÙ HÕa L¿c 30 vŠ hܧng Nam cÛng tác xå tÓi Ça vào vÎ trí C¶ng quân. ñ‹ tránh hÕa l¿c d» d¶i cûa phi pháo, ÇÎch quân Çã liŠu lïnh áp døng tÓi Ça chi‰n thuÆt "bám sát" vào vòng rào phòng thû cûa Cæn CÙ BñQ B¡c. NhiŠu tr¿c thæng Hoa Kÿ ljn ti‰p t‰ bÎ trúng Çån ÇÎch quân vì không nhÆn rõ ÇÜ®c Çâu là bån Çâu là thù. Thêm vào Çó, vì các vÎ trí cûa BiŒt ñ¶ng Quân và C¶ng Sän B¡c ViŒt quá gÀn nhau nên phi cÖ thä bom y‹m tr® cÛng rÃt khó khæn.
TrÆn Çánh tåi cæn cÙ BiŒt ñ¶ng Quân B¡c kéo dài suÓt ngày 19 tháng 2. Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân báo cáo ÇÎch tÃn công månh nhÃt vào sÜ©n phía ñông b¢ng súng không giÆt tr¿c xå và súng cÓi 82 ly Ç¥t rÃt gÀn cæn cÙ nên b¡n rÃt chính xác. NhÜng sau nhiŠu Ç®t tÃn công tiŠn pháo hÆu xung cûa ÇÎch, Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân vÅn gi» v»ng vÎ trí. Cung tØ cûa tù binh xác nhÆn ÇÖn vÎ C¶ng quân tÃn công là Trung ñoàn 102, ÇÜ®c trang bÎ toàn vÛ khí và quân trang m§i. Trung ñoàn này có nhiŒm vø thanh toán cæn cÙ BiŒt ñ¶ng Quân B¡c b¢ng m†i giá Ç‹ d†n ÇÜ©ng cho l¿c lÜ®ng tæng viŒn cûa chúng có th‹ ti‰n sâu hÖn vào vùng hành quân. Trong trÆn này, quân B¡c ViŒt tuy bÎ thiŒt håi n¥ng nhÜng vÅn bám sát trÆn ÇÎa và liên ti‰p mª nhiŠu Ç®t tÃn công vì chúng ÇÜ®c b° xung quân sÓ và tæng viŒn rÃt nhanh chóng. NhÜng ljn chiŠu C¶ng quân Çành phäi rút lui Ç‹ chÌnh ÇÓn hàng ngÛ vì bÎ ch‰t quá nhiŠu. Xác và vÛ khí Çû loåi cûa C¶ng quân bÕ låi ng°n ngang trên các sÜ©n ÇÒi.
TrÆn Çánh ngày 19 tháng 2 là m¶t chi‰n th¡ng l§n cûa Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân. Tuy nhiên ti‹u Çoàn này cÛng bÎ y‰u sÙc phÀn nào vì nhiŠu binh sï bÎ ch‰t, còn sÓ bÎ thÜÖng không ÇÜ®c di tän Çã nhiŠu ngày, låi không ÇÜ®c tæng viŒn hay giäi tÕa áp l¿c. Nguy hi‹m hÖn n»a, Çån dÜ®c cûa h† cÛng gÀn cån vì Çã không ÇÜ®c ti‰p t‰.
ñêm hôm Çó, C¶ng quân sau khi b° xung l¿c lÜ®ng låi ti‰p tøc tÃn công. CÛng vào lúc Çó, các cæn cÙ BiŒt ñ¶ng Quân Nam và Phú L¶c bÎ pháo kích và Çánh cÀm chân nên không th‹ tæng viŒn hay y‹m tr® h»u hiŒu cho ti‹u Çoàn bån Çang bÎ áp l¿c n¥ng nŠ. Trên bÓn sÜ©n ÇÒi bao quanh cæn cÙ BiŒt ñ¶ng Quân B¡c, ÇÎch quân ÇÒng loåt tÃn công bi‹n ngÜ©i vào các tuy‰n phòng thû cûa BiŒt ñ¶ng Quân. Tåi hÀm chÌ huy, Thi‰u Tá VÛ ñình Khang, vÎ Ti‹u ñoàn Trܪng can trÜ©ng vÅn bình tïnh ÇiŠu Ƕng ÇÖn vÎ phòng thû và phän công. Theo l©i chÌ dÅn cûa Thi‰u Tá Khang, m¶t nhân viên y tá Hoa Kÿ (bÎ kËt låi ª Bãi ñáp BñQ B¡c vì không có tr¿c thæng ÇÜa anh ta vŠ hÆu cÙ) Çã dùng máy truyŠn tin Ç‹ liên låc v§i các phi cÖ không y‹m Hoa Kÿ trên tr©i. Khi nh»ng t†a Ƕ cûa møc tiêu ÇÜ®c chính xác ghi nhÆn, các cu¶c oanh tåc tØ trên không trung ÇŠu ÇÜ®c thi hành rÃt chính xác.
Trong khi Çó, trÆn Çánh ª hàng rào phòng thû cûa Cæn CÙ BñQ B¡c Çã trª nên khÓc liŒt. M¶t sÓ b¶ Ƕi C¶ng Sän vØa may m¡n xâm nhÆp vào ÇÜ®c bên trong phòng tuy‰n Çã g¥p sÙc kháng c¿ ghê g§m cûa l¿c lÜ®ng phòng thû. Trong các giao thông hào, các binh sï BiŒt ñ¶ng Quân Çã phäi xº døng ljn lÜ«i lê và l¿u Çån Ç‹ Çánh bÆt l¿c lÜ®ng C¶ng quân ra khÕi cæn cÙ. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
20 tháng 2 TØ 7:30 sáng cho ljn 2:30 chiŠu có 32 phi vø oanh tåc ÇÜ®c gºi ljn m¥t trÆn ª Cæn CÙ BñQ B¡c và Cæn CÙ BñQ Nam. M¥c dÀu bÎ thiŒt håi n¥ng vì hÕa l¿c không y‹m, C¶ng quân vÅn ti‰p tøc bao vây. Hàng træm b¶ Ƕi B¡c ViŒt bÎ tan xác vì bom Çån tØ các oanh tåc cÖ cûa Hoa Kÿ. Tuy nhiên, l¿c lÜ®ng C¶ng Sän trong vùng ÇÜ®c y‹m tr® bªi m¶t rØng phòng không dÀy Ç¥c. Các tr¿c thæng MÏ không th‹ Çáp xuÓng Ç‹ täi thÜÖng cho bÃt cÙ m¶t ai.
ñ‰n trÜa, tình hình nguy cÆp. Phi cÖ quan sát cho bi‰t tØ khoäng 400 ljn 500 quân B¡c ViŒt Çang vây kín vÎ trí cûa Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân. Trong tình th‰ nguy cÆp này, không ÇÜ®c ti‰p t‰, không ÇÜ®c tæng viŒn, không ÇÜ®c täi thÜÖng, các binh sï hÀu h‰t Çã h‰t Çån, Thi‰u Tá VÛ ñình Khang Çành ra lŒnh r©i bÕ cæn cÙ.
Trܧc khi rút lui, Thi‰u Tá Khang có liên låc và thông báo cho các phi cÖ Hoa Kÿ bi‰t Cæn CÙ BiŒt ñ¶ng Quân B¡c không còn cÓ thû ÇÜ®c n»a. Trong khi Çó, các binh sï BiŒt ñ¶ng Quân vÅn không nao núng. H† bình tïnh Çi thu lÜ®m vÛ khí và Çån dÜ®c cûa ÇÎch quân Ç‹ ti‰p tøc t¿ vŒ. ChiŠu ngày 20 tháng 2 , Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân mª ÇÜ©ng máu xuyên qua vòng vây cûa C¶ng quân. B¶ TÜ LŒnh Hành Quân tåi Khe Sanh và Liên ñoàn 1 BiŒt ñ¶ng Quân tåi Phú L¶c mÃt liên
låc vô tuy‰n v§i Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân lúc 5 gi© 10 chiŠu ngày 20 tháng 2. Mãi t§i khuya m§i
nhÆn ÇÜ®c tin thành phÀn còn låi cûa Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân, gÒm gÀn 200 quân nhân trong sÓ
Çó có 107 ngÜ©i còn khä næng chi‰n ÇÃu và 92 ngÜ©i bÎ thÜÖng, Çã di chuy‹n ljn ÇÜ®c cæn cÙ BiŒt
ñ¶ng Quân Nam cùng v§i vÛ khí. Theo các tài liŒu báo cáo cûa Hoa Kÿ, trong t°ng sÓ trên 400 quân
nhân, thiŒt håi cûa Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân ÇÜ®c ghi nhÆn là 178 ngÜ©i ch‰t hay mÃt tích, 148 bÎ thÜÖng. ThiŒt håi vŠ phía C¶ng quân gÒm 639 ch‰t và gÀn 500 vÛ khí bÎ phá hûy hay tÎch thâu. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
21 tháng 2 M¶t rØng pháo kích cûa C¶ng quân tØ trên tr©i cao Ç° Æp xuÓng Cæn CÙ BñQ Nam. Trong suÓt ngày này, mÙc Ƕ pháo kích gia tæng vô cùng d» d¶i v§i Çû loåi Çån tØ hÕa ti‹n 122 ly cho ljn Çåi bác tÀm xa 130 ly. Ÿ bên trong cæn cÙ, Ti‹u ñoàn 21 BiŒt ñ¶ng Quân gi» v»ng chi‰n tuy‰n. Hàng træm tay súng MÛ Nâu k‰t thành m¶t bÙc tÜ©ng s¡t và ÇÄy lui các Ç®t cÜ©ng tÆp bi‹n ngÜ©i kinh hÒn cûa C¶ng quân. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
22 tháng 2 Xuyên qua màn lܧi phòng không dÀy Ç¥t, 13 chi‰c tr¿c thæng liŠu lïnh Çáp xuÓng Cæn CÙ BñQ Nam Ç‹ di tän thÜÖng binh. Sau khi m¶t sÓ thÜÖng binh ÇÜ®c bÓc Çi, ª bên trong cæn cÙ chÌ còn låi khoäng 400 ngÜ©i -- k‹ cä m¶t sÓ binh sï cûa Ti‹u ñoàn 39 BiŒt ñ¶ng Quân vØa di tän ljn. Phía bên ngoài, quân B¡c ViŒt tÆp trung l¿c lÜ®ng ti‰p tøc bao vây ch¥t chë. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
24-25 tháng 2 Sau nhiŠu trÆn Çánh d¢ng giai, sang ngày 24 tháng 2, B¶ TÜ LŒnh Hành Quân tåi Khe Sanh lÜ®ng ÇÎnh låi tình hình và nhÆn thÃy r¢ng n‡ l¿c bäo vŒ cæn cÙ BiŒt ñ¶ng Quân Nam trª nên quá n¥ng, Çòi hÕi hÀu h‰t các phÜÖng tiŒn y‹m tr® phi pháo cûa toàn chi‰n trÜ©ng khi‰n các m¥t trÆn quan tr†ng khác không ÇÜ®c y‹m tr® ÇÀy Çû nhÜ š muÓn. Do Çó, B¶ TÜ LŒnh Hành Quân quy‰t ÇÎnh di tän Ti‹u ñoàn 21 BiŒt ñ¶ng Quân b¢ng tr¿c thæng vŠ Cæn CÙ HÕa L¿c 30. Ngày 25 tháng 2 , cu¶c di tän chi‰n thuÆt b¡t ÇÀu. Các binh sï ª Cæn CÙ BñQ Nam ÇÜ®c tr¿c thæng di chuy‹n ljn Cæn CÙ HÕa L¿c 30. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
25 tháng 2 Cæn CÙ HÕa L¿c 31 bÎ C¶ng quân tràn ngÆp. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Hành Quân Lam SÖn 719: Møc Tiêu Tchepone" . NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 6 1997, tr.28). Cæn cÙ này n¢m trên m¶t ng†n ÇÒi nhÕ cao 456 thܧc, cách Cæn CÙ A Lܧi (Bän ñông) khoäng 8 km vŠ phía B¡c, và Çây cÛng là nÖi Çóng quân cûa B¶ ChÌ Huy L» ñoàn 3 Nhäy Dù do ñåi Tá NguyÍn Væn Th† chÌ huy. Trong ngày 25 tháng 2 , quân C¶ng Sän xung phong 3 lÀn và Çã bÎ thiŒt håi vô cùng ghê g§m. Hai Ç®t tÃn công ÇÀu tiên cûa h† bÎ bÈ gãy. Quân C¶ng Sän phäi xung phong ljn lÀn thÙ ba v§i s¿ y‹m tr® cûa m¶t cÖn bão lºa pháo binh, m¶t rØng mÜa cÓi Çû loåi, c¶ng thêm trÆn Çánh bi‹n ngÜ©i Æp vào tØ ba phía có cä chi‰n xa hång n¥ng T-54 Çi kèm, thì lúc Çó m§i bÙng n°i Cæn CÙ HÕa L¿c 31 tåi Hå Lào.
Tài liŒu vŠ trÆn Çánh ª Cæn CÙ HÕa L¿c 31 ÇÜ®c ph° bi‰n trong NguyŒt San ñoàn K‰t sÓ 45 xuÃt bän vào tháng 11 næm 1993. Xin ÇÜ®c trích dÅn m¶t Çoån ng¡n dܧi Çây:
"Lúc này hàng rào phòng thû cûa cæn cÙ Çã bÎ chi‰n xa ÇÎch xé nát tåi nhiŠu nÖi, nhÜng nh»ng t° chi‰n ÇÃu cûa quân Dù vÅn anh dÛng chi‰n ÇÃu và hå rÃt nhiŠu ÇÎch quân... Ch£ng bao lâu, nh»ng chi‰n xa còn låi cûa ÇÎch quân leo ÇÜ®c lên ÇÌnh ÇÒi v§i b¶ binh ÇÎch tràn theo xông vào nh»ng hÀm phòng thû. Sau Çó là trÆn tº chi‰n cuÓi cùng cûa Ti‹u ñoàn 3 Dù v§i ÇÎch quân ngay trong giao thông hào. TØng trái l¿u Çån n° làm banh xác C¶ng quân cÛng nhÜ các chi‰n binh Dù tº thû." (TrÀn ñ‡ CÄm, "Chi‰n DÎch Hå Lào: TrÆn ñánh Cûa Ti‹u ñoàn 3 Dù Tåi ñÒi Ma 31" . NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 6 1997, tr.43).
"...Ch£ng bao lâu, không bÎ ngæn cän Çã tràn t§i sát hÀm chÌ huy cûa ñåi Tá NguyÍn Væn Th† và các công s¿ phòng thû k‰ cÆn. ñåi Úy PHÜÖng, Ti‹u ñoàn Phó Ti‹u ñoàn 3 Pháo Binh Dù, gºi Çi m¶t ÇiŒn væn chót trên hŒ thÓng truyŠn tin Ç‹ cäm Ön và vïnh biŒt các ÇÖn vÎ bån Çã h‰t lòng y‹m tr®! M¶t sÓ ÇÎch quân lao xuÓng hÀm chÌ huy bÎ ch‰t tan xác cùng v§i Thi‰u Tá HiŠn, Tham MÜu Trܪng L» ñoàn 3 Dù, vì trái l¿u Çån cuÓi cùng cûa ông. ñÀu hÀm phía bên kia, ngÜ©i anh hùng MÛ ñÕ trên ñÒi Ma 31, ñåi Úy NguyÍn Væn ñÜÖng (Pháo ñ¶i Trܪng Pháo ñ¶i B3 Dù) sau khi xº døng ljn khÄu Çåi bác 105 cuÓi cùng Ç‹ b¡n vào xe tæng ÇÎch, Çã dùng súng ng¡n Ç‹ b¡n vào kÈ thù, chØa viên Çån cuÓi cùng cho chính mình!" (TrÀn ñ‡ CÄm, "Chi‰n DÎch Hå Lào: TrÆn ñánh Cûa Ti‹u ñoàn 3 Dù Tåi ñÒi Ma 31" . NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 6 1997, tr.43).
Tuy quân C¶ng Sän chi‰m ÇÜ®c Cæn CÙ HÕa L¿c 31, nhÜng h† Çã phäi Ç°i m¶t giá quá Ç¡t trong trÆn này. Theo tài liŒu ph° bi‰n trong NguyŒt San ñoàn K‰t (sÓ 45, tháng 11 næm 1993), t°ng k‰t thiŒt håi Çôi bên trong trÆn Çánh tåi Cæn CÙ HÕa L¿c 31 ÇÜ®c ghi nhÆn nhÜ sau: ViŒt Nam C¶ng Hòa: 155 tº thÜÖng, 6 Çåi bác 105 ly bÎ phá hûy. C¶ng Sän B¡c ViŒt: hàng ngàn tº thÜÖng cùng 11 chi‰n xa T-54 và PT-76 bÎ b¡n hå tåi ch‡ (TrÀn ñ‡ CÄm, "Chi‰n DÎch Hå Lào: TrÆn ñánh Cûa Ti‹u ñoàn 3 Dù Tåi ñÒi Ma 31" . NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 6 1997, tr.43).
25 tháng 2 Trung Tܧng DÜ QuÓc ñÓng ra lŒnh cho m¶t phân Çoàn Thi‰t Giáp và 2 ñåi ñ¶i thu¶c Ti‹u ñoàn 8 Dù Çang hoåt Ƕng tåi vùng b¡c A Lܧi lÆp tÙc ljn tæng viŒn cho Cæn CÙ HÕa L¿c 31 cách chØng 6 cây sÓ vŠ hܧng B¡c Çang bÎ ÇÎch quân vây hãm. L¿c lÜ®ng ti‰p cÙu này gÒm các chi‰n xa và thi‰t vÆn xa thu¶c Thi‰t ñoàn 11 và 17 Kœ Binh. Hai Çåi Ƕi Dù do Thi‰u Tá Phú, Ti‹u ñoàn Phó Ti‹u ñoàn 8 Dù chÌ huy. NhÜng g¥p trª ngåi vì ÇÎa th‰ xa lå, ÇÜ©ng rØng núi di chuy‹n khó khæn låi bÎ ÇÎch quân phøc kích liên miên nên cánh quân này Çã không kÎp giäi vây Cæn CÙ HÕa L¿c 31. Khi ÇÎch quân tràn ngÆp Cæn CÙ HÕa L¿c 31 vào hÒi 251800H, toán Thi‰t Giáp chÌ còn cách chØng hai cây sÓ. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
26 tháng 2 Sau khi Cæn CÙ HÕa L¿c 31 bÎ rÖi vào tay ÇÎch quân, Tܧng ñÓng ra lŒnh cho toán quân cÙu viŒn h®p cùng thành phÀn còn låi cûa Ti‹u ñoàn 3 Dù phän công chi‰m låi vÎ trí này. Toán Thi‰t Giáp lÀn ÇÀu tiên Çøng Ƕ d» d¶i v§i các chi‰n xa ÇÎch tåi vùng gÀn Cæn CÙ HÕa L¿c 31. Trong trÆn xa chi‰n này, Thi‰t ñoàn 17 Kœ Binh báo cáo b¡n hå 22 chi‰n xa ÇÎch, gÒm 6 chi‰c T-54 và 16 chi‰c PT-76 mà không bÎ thiŒt håi m¶t chi‰n xa nào vì Çån thi‰t giáp ÇÎch. Tuy nhiên, có 5 chi‰n xa M-41 bÎ hÜ håi vì Çån B-40 và B-41 cûa b¶ binh ÇÎch. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
27 tháng 2 ñÎch quân dùng b¶ binh và chi‰n xa toan tràn ngÆp l¿c lÜ®ng Thi‰t Giáp, nhÜng v§i s¿ y‹m tr® h»u hiŒu cûa các tr¿c thæng võ trang, toán Thi‰t Giáp và quân Dù ÇÄy lui ÇÎch quân, nhiŠu chi‰n xa ÇÎch cÛng bÎ b¡n hå. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
28 tháng 2 Trung Tܧng Hoàng Xuân Lãm bay vào Sài Gòn Ç‹ trình bÀy trܧc T°ng ThÓng NguyÍn Væn ThiŒu và ñåi Tܧng T°ng Tham MÜu Trܪng Cao Væn Viên vŠ k‰ hoåch Çánh chi‰m Tchepone nhÜ sau: Hai L» ñoàn 258 và 147 Thûy Quân Løc Chi‰n së xuÃt trÆn thay th‰ quân SÜ ñoàn 1 B¶ Binh hiŒn Çang Çäm trách m¥t trÆn Nam ÇÜ©ng sÓ 9 tåi vùng núi Cô RÓc. L» ñoàn 369 Thûy Quân Løc Chi‰n còn låi ÇÜ®c không vÆn t§i Khe Sanh liên ti‰p trong ba ngày 1, 2 và 3 tháng 3 là thành phÀn trØ bÎ. SÜ ñoàn 1 B¶ Binh gÒm có các Trung ñoàn 1 và 3 së ti‰n quân b¢ng tr¿c thæng vÆn vŠ hܧng Tây B¡c. Các ÇÖn vÎ này có nhiŒm vø thi‰t lÆp m¶t chu‡i cæn cÙ hÕa l¿c m§i trên nh»ng cao Çi‹m phía Nam sông Sepone, sâu hÖn trong phÀn ÇÃt Lào Ç‹ y‹m tr® cho cánh quân thu¶c Trung ñoàn 2 B¶ Binh Çánh th£ng vào Tchepone. SÜ ñoàn Dù và L» ñoàn 1 Thi‰t Kœ vÅn chÎu trách nhiŒm gi» an ninh m¥t b¡c ÇÜ©ng sÓ 9. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
1 tháng 3 ñÎch quân sau khi ÇÜ®c tæng viŒn, tÃn công toán Thi‰t Giáp lÀn thÙ hai nhÜng cÛng bÎ thäm båi. Tuy chÜa bÎ tràn ngÆp, nhÜng vì sÓ thÜÖng vong khá cao låi không ÇÜ®c tän thÜÖng và ti‰p vÆn khó khæn nên khä næng tác chi‰n cûa toán quân tæng viŒn bÎ giäm sút rÃt nhiŠu. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
2 tháng 3 Ti‹u ñoàn 2 Nhäy Dù VNCH phäi di tän chi‰n thuÆt khÕi Cæn CÙ HÕa L¿c 30. Sau ba ngày di chuy‹n trong rØng già, ti‹u Çoàn ÇÜ®c tr¿c thæng bÓc vŠ Khe Sanh. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Hành Quân Lam SÖn 719: Møc Tiêu Tchepone" . NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 6 1997, tr.28).
Ti‹u ñoàn 7 Thûy Quân Løc Chi‰n thu¶c L» ñoàn 147 ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn t§i Cæn CÙ HÕa L¿c Delta. Ti‹u ñoàn 2/3 B¶ Binh Çã bÎ thiŒt håi khá n¥ng trong các trÆn Çánh trܧc Çây tåi Cæn CÙ HÕa L¿c Hotel 2 ÇÜ®c ÇÜa vŠ hÆu cÙ. Thành phÀn còn låi cûa Trung ñoàn 3 B¶ Binh di chuy‹n ljn vùng Cæn CÙ HÕa L¿c Delta 1 và Bãi ñáp Brown. Trong 3 ngày liên ti‰p, B¶ ChÌ Huy L» ñoàn 147 cùng hai Ti‹u ñoàn 2 và 4 còn låi ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn t§i Cæn CÙ HÕa L¿c Delta. Toàn b¶ L» ñoàn 258 ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn t§i Cæn CÙ HÕa L¿c Hotel. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
3 tháng 3 Quân C¶ng Sän mª cu¶c tÃn công lÀn thÙ ba, lÀn này có cä m¶t trung Çoàn chi‰n xa y‹m tr®. Các chi‰n sï VNCH tuy bÎ y‰u th‰ vì ÇÎch quân quá Çông nhÜng vÅn anh dÛng chi‰n ÇÃu. Trong lúc tình hình nguy ngÆp thì các cÓ vÃn Thi‰t Giáp tåi Khe Sanh liên låc ÇÜ®c v§i các Pháo ñài bay B-52 Ç‹ yêu cÀu y‹m tr®. Trong tình trång khÄn cÃp, các phi vø "Arc Light" này Çã ÇÜ®c dùng nhÜ phi cÖ chi‰n lÜ®c y‹m tr® cÆn phòng, thä bom rÃt sát phòng tuy‰n cûa quân bån. K‰t quä ÇÎch quân phäi bÕ chåy khi nhiŠu chi‰n xa cÛng nhÜ b¶ Ƕi bÎ loåi ra ngoài vòng chi‰n. Sau Çó, toán Thi‰t Giáp phá ÇÜ®c vòng vây trª vŠ A Lܧi.
(T°ng k‰t, trong khi thi hành nhiŒm vø ti‰p Ùng Cæn CÙ HÕa L¿c 31 tØ ngày 25 tháng 2 cho t§i 3/3, toán Thi‰t Giáp và quân Dù tùng thi‰t bÎ thiŒt håi 27 tº thÜÖng, 200 bÎ thÜÖng, khoäng 30 xe thi‰t giáp Çû loåi bÎ phá hûy. Phía ÇÎch có 6 chi‰n xa T-54, 17 PT-76, 2 xe vÆn täi Molotova bÎ phá hûy, trên 1,000 tên ÇÎch bÎ ch‰t, 2 bÎ b¡t sÓng và trên 300 vÛ khí Çû loåi bÎ tÎch thâu.).
(Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
3 tháng 3 K‰ hoåch Çánh chi‰m Tchepone ÇÜ®c thi hành. Ti‹u ñoàn 3 (thu¶c Trung ñoàn 1 cûa SÜ ñoàn 1 B¶ Binh) ÇÜ®c tr¿c thæng bÓc ljn bãi Çáp LoLo trên m¶t ng†n ÇÒi v§i cao Ƕ 723 thܧc cách thÎ trÃn Tchepone 13 km vŠ hܧng ñông Nam. HÕa l¿c phòng không cûa C¶ng quân quá månh më nên cu¶c Ç° quân tåm th©i bÎ trì hoãn. Hai tr¿c thæng võ trang Hoa Kÿ bÎ b¡n rÖi, m¶t sÓ tr¿c thæng vÆn täi khác bÎ thiŒt håi Çáng k‹. Tài liŒu "Hành Quân Lam SÖn 719: Møc Tiêu Tchepone" do TrÀn ñ° CÄm biên soån có ghi låi cu¶c Ç° quân hãi hùng này nhÜ sau:
...khi chi‰c tr¿c thæng ÇÀu tiên chuÄn bÎ Çáp, ÇÎch quân ÇÒng loåt khai hÕa. Súng phòng không Çû loåi Çan m¶t màng lܧi lºa dÀy Ç¥c khûng khi‰p bao phû chi‰c trÜp30c thæng trong bãi Çáp và chøp g†n nh»ng tr¿c thæng Çang bay lÜ®n trên tr©i... M¶t c¥p tr¿c thæng võ trang ÇÜ®c g†i t§i Ç‹ dÆp tát nh»ng ° phòng không, nhÜng ÇÎch vÅn b¡n lên d» d¶i khi‰n cä hai chi‰c ÇŠu bÎ b¡n rÖi. Các tr¿c thæng chª quân khác không th‹ nào Çáp xuÓng.
Trong bài vi‰t, tác giä cÛng có ghi låi chi‰n tích cûa m¶t toán cäm tº quân tåi bãi Çáp tr¿c thæng LoLo:
Cu¶c Ç° quân phäi trì hoãn ljn ba lÀn Ç‹ phi cÖ oanh kích thêm nh¢m tiêu diŒt nh»ng h†ng súng ca xå b¡n rÃt chính xác cûa C¶ng quân. ñ¥c biŒt có m¶t ° phòng không 37 ly Çôi ÇÜ®c C¶ng quân dÃu kín trong m¶t hang núi cao, chÌ cách LoLo chØng vài træm thܧc Çã tác xå rÃt chính xác gây nhiŠu thiŒt håi cho toán tr¿c thæng. NhiŠu phi tuÀn phän l¿c cÛng nhÜ tr¿c thæng võ trang Çã nhào xuÓng thä bom và b¡n phá Ç‹ dÆp t¡t h†ng súng này nhÜng vô hiŒu.
ñ‰n trÜa, ñåi Tá NguyÍn Væn ñiŠm trên tr¿c thæng chÌ huy nóng ru¶t ra lŒnh cho Thi‰u Tá Toàn phäi triŒt hå ° phòng không này b¢ng m†i giá Ç‹ tr¿c thæng kh°ng lÒ câu Çåi bác 105 t§i. M¶t ° cäm tº do Hå Sï 1 NguyÍn Væn ñ®i chÌ huy, gÒm bÓn ngÜ©i, thu¶c ñåi ñ¶i 1, tình nguyŒn thi hành nhiŒm vø khó khæn này. Toán cäm tº ÇÜ®c tr†ng pháo tØ A Lܧi và Cæn CÙ HÕa L¿c Brown b¡n che chª, phäi bò gÀn t§i nÖi rÒi dùng l¿u Çån và M-72 b¡n th£ng m§i thanh toán ÇÜ®c ° súng nguy hi‹m này...
CuÓi cùng, vào khoäng 18:30H cùng ngày, Ti‹u ñoàn 3 (thu¶c Trung ñoàn 1, SÜ ñoàn 1 B¶ Binh) v§i trên 500 binh sï cÛng vÜ®t qua ÇÜ®c màng lܧi cûa tº thÀn, Ç° xuÓng bãi Çáp và lÆp tÙc t° chÙc vòng Çai an ninh cæn cÙ.
(TrÀn ñ‡ CÄm, "Hành Quân Lam SÖn 719: Møc Tiêu Tchepone" . NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 6 1997, tr.33).
3 tháng 3 Ti‹u ñoàn 3/1 B¶ Binh ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn t§i Cæn CÙ HÕa L¿c Lolo, t†a Ƕ XD 431371, khoäng 13 cây sÓ Çông nam Tchepone. Cu¶c Ç° quân rÃt gay go và phäi Çình hoãn nhiŠu lÀn vì trÆn ÇÎa pháo phòng không ÇÎch vô cùng ác liŒt. Trong khi Çó, Trung ñoàn 2 m§i tham chi‰n b¡t ÇÀu r©i ñông Hà Ç‹ ljn Çi‹m tÆp trung. B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn 2 B¶ Binh cùng v§i Ti‹u ñoàn 2/2 t§i Khe Sanh hÒi 031030H, Ti‹u ñoàn 1/2 ljn nÖi hÒi 032130H. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
4 tháng 3 B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn 1 B¶ Binh do ñåi Tá NguyÍn Væn ñiŠm chÌ huy cùng v§i Ti‹u ñoàn 4 (thu¶c Trung ñoàn 1) do Trung Tá Lê HuÃn làm ti‹u Çoàn trܪng và m¶t pháo Ƕi Çåi bác 105 ly ÇÜ®c tr¿c thæng ÇÜa ljn bãi Çáp LoLo. Lúc này l¿c lÜ®ng phòng không B¡c ViŒt quanh bãi Çáp hÀu nhÜ Çã bÎ tiêu diŒt hoàn toàn. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Hành Quân Lam SÖn 719: Møc Tiêu Tchepone" . NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 6 1997, tr.34).
B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn 1 B¶ Binh và Ti‹u ñoàn 2/1 cùng pháo binh ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn ljn Lolo. Ti‹u ñoàn 4/1 ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn ljn Bãi ñáp Liz, t†a Ƕ XD 376394, khoäng 6 cây sÓ tây tây b¡c Lolo. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
5 tháng 3 Ti‹u ñoàn 4 và Ti‹u ñoàn 2 (thu¶c Trung ñoàn 2, SÜ ñoàn 1 B¶ Binh) ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn ljn Cæn CÙ HÕa L¿c Sophia, khoäng 5 km vŠ hܧng ñông Nam cûa thÎ trÃn Tchepone. Ÿ nÖi này hÕa l¿c phòng không B¡c ViŒt cÛng månh. NhÜng nh© các phi vø oanh tåc cùng pháo binh y‹m tr® b¡n tØ Cæn CÙ LoLo nên cu¶c Ç° quân Çã ÇÜ®c thành công nhanh chóng. ChÌ có hai tr¿c thæng võ trang loåi UH-1C cùng hai tr¿c thæng chª quân khác bÎ b¡n hå. M¶t sÓ khác tuy bÎ trúng Çån, nhÜng thiŒt håi không Çáng k‹.
NguyŒt San ñoàn K‰t, Ãn bän tháng 6 næm 1997, có ghi låi m¶t s¿ viŒc rÃt cäm xúc ª bãi Çáp LoLo. ñó là hành Ƕng quên-mình-hy-sinh ÇÀy š nghïa cûa Thi‰u Tá ñÎnh -- m¶t vÎ sï quan B¶ Binh VNCH -- gi»a vòng vây nguy hi‹m:
Trong cu¶c Ç° quân (ª bãi Çáp Sophia), Thi‰u Tá ñÎnh, Ti‹u ñoàn Trܪng Ti‹u ñoàn 5 (Trung ñoàn 2 B¶ Binh), ngÒi trên chi‰c nón s¡t cûa mình Ç¥t trên sàn tr¿c thæng chª quân. Ông bÎ m¶t viên Çån phòng không 12.7 ly xuyên qua sàn tr¿c thæng, qua chi‰c nón s¡t và tr° tØ mông lên t§i vai. Tuy bÎ thÜÖng nhÜng Thi‰u Tá ñÎnh rÃt bình tïnh, ông không Ç‹ l¶ vÈ Çau ǧn hay hoäng s® Ç‹ thu¶c cÃp bi‰t, s® h† mÃt tinh thÀn.
Khi tr¿c thæng m§i xà xuÓng nhÜng còn khá cao trên bãi Çáp, vài ngÜ©i lính tính nhäy xuÓng, nhÜng Thi‰u Tá ñÎnh n¡m vai h† låi và bäo: "Tr¿c thæng còn cao l¡m."
Lúc tr¿c thæng xuÓng thÃp hÖn, lính Çã nhäy ra h‰t. NgÜ©i cÆn vŒ cûa Thi‰u Tá ñÎnh thÃy ông ngÒi yên, bèn lay vai døc ông nhäy ra. Khi thÃy tay bê b‰t máu và Thi‰u Tá ñÎnh không trä l©i, ngÜ©i lính m§i bi‰t Thi‰u Tá ñÎnh Çã ch‰t ngÒi trên tr¿c thæng.
(TrÀn ñ‡ CÄm, "Hành Quân Lam SÖn 719: Møc Tiêu Tchepone" . NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 6 1997, tr.34).
Khi các ÇÖn vÎ B¶ Binh VNCH Ç° quân xong xuôi, h† liŠn bung ra løc soát. Hàng træm xác ch‰t cûa b¶ Ƕi C¶ng Sän ÇÜ®c phát hiŒn. Nh»ng xác ch‰t này ÇŠu bÎ tan tàn dܧi sÙc công phá kinh khi‰p cûa Çû loåi Çån phi pháo do l¿c lÜ®ng ÇÒng minh b¡n y‹m tr®. Sáng ngày 5 tháng 3 , Ti‹u ñoàn 4 Thûy Quân Løc Chi‰n VNCH mª cu¶c hành quân täo thanh, hå ÇÜ®c 130 ÇÎch quân, tÎch thâu và phá hûy nhiŠu vÛ khí. Lúc Ãy Ti‹u ñoàn 4 (Trung ñoàn 1 B¶ Binh) cÛng chåm súng v§i ÇÎch quân. H† hå ÇÜ®c 41 b¶ Ƕi C¶ng Sän tåi chi‰n trÜ©ng. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Hành Quân Lam SÖn 719: Møc Tiêu Tchepone" . NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 6 1997, tr.34).
5 tháng 3 Trung ñoàn 2 B¶ Binh d¿ trù Ç° quân xuÓng Cæn CÙ HÕa L¿c Sophia, t†a Ƕ XD 346498, khoäng 4 cây sÓ rÜ«i ñông Nam Tchepone vào hÒi 051100H, nhÜng vì th©i ti‰t xÃu nên phäi trì hoãn. Mãi t§i 051320H, các Ti‹u ñoàn 4 và 5/2 m§i ÇÜ®c Ç° xuÓng Sophia Çܧi hÕa l¿c phòng không khá månh cûa ÇÎch quân. T§i 051900H, cu¶c Ç° quân m§i hoàn tÃt. Tám khÄu Çåi bác 105 ly cÛng ÇÜ®c Ç° xuÓng trÆn ÇÎa. T§i lúc này, Tchepone Çã n¢m trong tÀm pháo binh Quân L¿c ViŒt Nam C¶ng Hòa và coi nhÜ bÎ quân Trung ñoàn 2 khÓng ch‰. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
6 tháng 3 Trong m¶t cu¶c hành quân không vÆn Çåi quy mô, 120 chi‰c UH-1 ÇÜa hai ti‹u Çoàn VNCH tØ Khe Sanh ljn thÎ trÃn Tchepone. Các ÇÖn vÎ VNCH løc soát và tiêu hûy m¶t sÓ quân døng to l§n cûa quân C¶ng Sän B¡c ViŒt gÒm 76 khÄu Çåi bác, 106 chi‰n xa, 405 xe vÆn täi, 1,934 súng c¶ng ÇÒng, 5,066 súng cá nhân, 12,000 tÃn gåo, và 800 tÃn Çån dÜ®c Çû loåi. (Will Fowler, "The Vietnam Story" , tr.165).
Hôm nay là ngày Çánh vào Tchepone. Khe Sanh bÎ pháo kích b¢ng hÕa tiÍn 122 ly nhÜng chÌ bÎ thiŒt håi nhË. T°ng c¶ng có khoäng 120 tr¿c thæng thä hai Ti‹u ñoàn 2 và 3/2 xuÓng Bãi ñáp Hope, t†a Ƕ XD 344478, khoäng 4 cây sÓ Çông b¡c Tchepone. ñ‰n 061343H, cä hai Ti‹u ñoàn này và m¶t thành phÀn cûa ñåi ñ¶i Trinh Sát cùng B¶ ChÌ Huy nhË Trung ñoàn 2 Çã có m¥t tåi Bãi ñáp Hope. Trong khi Çó, Ti‹u ñoàn 1/1 ÇÜ®c Ç° xuÓng Lolo Ç‹ tæng cÜ©ng. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
7 tháng 3 ñÎch pháo kích Lolo, nÖi Ç¥t B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn 1 B¶ Binh. Ti‹u ñoàn 2/2 løc soát vùng ñông Tchepone trong khi Ti‹u ñoàn 3/2 do Thi‰u Tá TrÀn Ng†c Hu‰ chÌ huy Çánh th£ng vào Tchepone nhÜng chÌ g¥p sÙc kháng c¿ lÈ tÈ. Thi‰u tá Hu‰ ÇÜ®c thæng cÃp Trung Tá Ç¥c cách tåi m¥t trÆn. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
7-8 tháng 3 Khoäng 1,000 binh sï B¶ Binh VNCH vào Tchepone. H† tìm thÃy nhiŠu vÛ khí cùng xác ch‰t C¶ng quân Çã bÎ tan nát vì nh»ng phi vø B-52 trܧc Çây. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Hành Quân Lam SÖn 719: Møc Tiêu Tchepone" . NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 6 1997, tr.35).
8 tháng 3 Lúc bÃy gi©, quân Trung ñoàn 2 B¶ Binh phÓi trí nhÜ sau: Ti‹u ñoàn 3 trong thÎ trÃn Tchepone tåi t†a Ƕ XD 323444. Ti‹u ñoàn 2 tåi b© B¡c sông Sepone, t†a Ƕ XD 335432. Ti‹u ñoàn 4 tåi b© Nam sông Sepone, t†a Ƕ XD 332423. Ti‹u ñoàn 5 trÃn Çóng Sophia. T§i trÜa, quân Trung ñoàn 2 tÆp trung tåi b© sông Sepone. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
ñêm 8 tháng 3 , các Ti‹u ñoàn 2 và 3 mª cu¶c hành quân càn quét vŠ hܧng ñông thÎ trÃn Tchepone. TØ Çó, h† di chuy‹n vŠ hܧng Nam, vÜ®t sông Sepone và ti‰n vŠ hܧng Cæn CÙ HÕa L¿c Sophia. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Hành Quân Lam SÖn 719: Møc Tiêu Tchepone" . NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 6 1997, tr.35).
9 tháng 3 Sáng s§m, hÒi 090200H, hai Ti‹u ñoàn 2 và 3/2 b¡t ÇÀu vÜ®t sông Sepone tØ b© b¡c sang b© nam, hoàn tÃt lúc 090600H. T§i 090900H, hai ti‹u Çoàn này vŠ t§i Sophia. Cu¶c tÃn công vào Tchepone coi nhÜ hoàn tÃt. Tܧng Lãm bay vào Sài Gòn Ç‹ báo tin chi‰n th¡ng và trình bày k‰ hoåch rút quân cùng T°ng ThÓng ThiŒu và ñåi Tܧng Viên. Theo k‰ hoåch này, m¶t sÓ quân Trung ñoàn 2 së bÕ Sophia Ç‹ chi‰m Çóng vÎ trí m§i tåi Bãi ñáp Brick, t†a Ƕ XD 589299, khoäng 9 cây sÓ Nam A Lܧi, gÀn ÇÜ©ng 926. PhÀn còn låi së ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn t§i nh»ng vÎ trí phía tây và nam cûa Brick. Sau Çó, quân Trung ñoàn 2 B¶ Binh së løc soát khu Binh Tråm 33 và ÇÜ©ng 914 theo hܧng tây nam. Hai Trung ñoàn 1/2 và 2/2 B¶ Binh së hành quân tåi vùng này trong vùng tØ 7 ljn 10 ngày. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
10 tháng 3 ñÎch pháo kích d» d¶i vào Sophia khi‰n 6 trong sÓ 8 khÄu Çåi bác 105 ly bÎ hÜ håi. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
11 tháng 3 Quân Trung ñoàn 2 B¶ Binh Çøng Ƕ thÜ©ng xuyên v§i ÇÎch quanh Sophia. Trung ñoàn 2 B¶ Binh ÇÜ®c lŒnh di chuy‹n b¢ng ÇÜ©ng b¶ tØ Sophia ljn Liz. Trong khoäng tØ 111400H ljn chiŠu tÓi, Ti‹u ñoàn 2/2 ÇÜ®c tr¿c thæng bÓc tØ Liz Ç‹ Ç° xuÓng bãi Çáp Brown, t†a Ƕ XD 505357. Ti‹u ñoàn 5/2 ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn t§i m¶t ÇÎa Çi‹m cách Sophia 2 (Sophia East) khoäng 1 cây sÓ vŠ hܧng b¡c Ç‹ bäo vŒ B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn 2 Çang Çóng tåi Çây. Ti‹u ñoàn 4/2 có nhiŒm vø trÃn gi» Sophia Ç‹ Trung ñoàn lui quân. Bu°i trÜa cùng ngày, Ti‹u ñoàn 4 chåm ÇÎch rÃt n¥ng cách Sophia chØng 1 cây sÓ vŠ phía nam. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
12 tháng 3 HÒi 121635H, Ti‹u ñoàn 3/2 ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn t§i Bãi ñáp Moon, t†a Ƕ XD 495336, khoäng 1 cây sÓ nam Sophia 2, hoàn tÃt lúc 121645H. Ti‹u ñoàn 4/2 là ÇÖn vÎ cuÓi cùng r©i Sophia, ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn Ç° xuÓng Brown hÒi 121745H. TÃt cä 8 khÄu Çåi bác 105 ly bÕ låi ÇŠu bÎ phi cÖ d¶i bom phá hûy. T§i lúc này, Cæn CÙ HÕa L¿c Lolo, nÖi B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn 1 B¶ Binh trÃn Çóng là cæn cÙ sâu nhÃt vŠ hܧng tây trong phÀn ÇÃt Lào cûa QLVNCH. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
13 tháng 3 Khi Trung ñoàn 2 B¶ Binh r©i khu v¿c phía tây Lolo, các Trung ñoàn 1 và 31 thu¶c SÜ ñoàn 2 ViŒt C¶ng b¡t ÇÀu tÃn công các vÎ trí cûa Trung ñoàn 1 B¶ Binh quanh Lolo khi‰n các ÇÖn vÎ này phäi di chuy‹n vŠ gÀn cæn cÙ chính. Lolo cÛng bÎ pháo kích d» d¶i. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
14 tháng 3 ñÎch b¡t ÇÀu tÃn công Lolo, mª ÇÀu b¢ng trÆn ÇÎa pháo khÓc liŒt gÒm Çåi pháo 130 ly, 152 ly và hÕa tiÍn 122 ly khi‰n các Çåi bác 105 tåi Lolo ÇŠu bÎ hÜ håi. ñÎch vây ch¥t Lolo khi‰n tr¿c thæng không th‹ tän thÜÖng và ti‰p t‰ ÇÜ®c. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
15 tháng 3 Quân Trung ñoàn 1 B¶ Binh tåi Lolo bÎ vây ch¥t, không ÇÜ®c ti‰p t‰ và tän thÜÖng, nên ÇÜ®c lŒnh rút bÕ. K‰ hoåch di tän ÇÜ®c hoåch ÇÎnh nhÜ sau: B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn 1 và các ÇÖn vÎ quanh Lolo së di chuy‹n b¢ng ÇÜ©ng b¶ vŠ hܧng ñông. Ti‹u ñoàn 4/1 có nhiŒm vø ª låi Lolo chÆn ÇÎch Ç‹ Trung ñoàn phá vòng vây rút lui. Sau Çó, B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn ÇÜ®c tr¿c thæng bÓc vŠ Khe Sanh. Ti‹u ñoàn 4/1 ª låi bÎ thiŒt håi n¥ng, Ti‹u ñoàn Trܪng là Trung Tá Lê HuÃn và tÃt cä các sï quan ÇŠu bÎ tº thÜÖng. Trung Tá HuÃn là ti‹u Çoàn trܪng thâm niên cùa SÜ ñoàn 1 B¶ Binh, ông bÎ tº thÜÖng vì m¶t tràng Çån AK b¡n gÀn cûa C¶ng quân trong lúc ÇiŠu Ƕng binh sï cÆn chi‰n v§i ÇÎch. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
16 tháng 3 Thành phÀn còn låi cûa Ti‹u ñoàn 4/1 phá vòng vây rút khÕi Lolo. BÓn Çåi bác 155 ly và bÓn Çåi bác 105 bÕ låi sau Çó bÎ phi cÖ d¶i bom phá hûy. Trong khi Lolo bÎ tràn ngÆp, quân Trung ñoàn 2 Çang løc soát tåi các møc tiêu Cºa Tùng và Cºa ViŒt phía Çông nam Sophia, d†c theo ÇÜ©ng 914, phá hûy nhiŠu kho quân døng. Bu°i trÜa, B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn 3 B¶ Binh và Ti‹u ñoàn 4/3 ÇÜ®c tr¿c thæng bÓc tØ Delta 1 vŠ cæn cÙ Hàm Nghi trong phÀn Çât ViŒt Nam vào hÒi 121220H. Ti‹u ñoàn 1/3 còn låi trÃn gi» Delta 1. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
17 tháng 3 Thành phÀn còn låi cûa Ti‹u ñoàn 4/1 sau khi rút khÕi Lolo Çi chuy‹n t§i b© sông Sepone, bÎ ÇÎch Çu°i kÎp và vây ch¥t. Tuy Çån dÜ®c Çã hÀu cån, nhÜng ngÜ©i chÌ huy cao cÃp nhÃt còn låi là Trung Sï Trung ñ¶i Phó NguyÍn Væn Hài vÅn ti‰p tøc cùng các bån ÇÒng Ƕi tº chi‰n ljn cùng, không chÎu ÇÀu hàng. Tr¿c thæng võ trang Hoa Kÿ y‹m tr® ti‰p cÆn rÃt h»u hiŒu cho toán ngÜ©i sÓng sót. Trong khi Çó, Ti‹u ñoàn 5/2 bÎ ÇÎch pháo kích n¥ng tåi m¶t vÎ trí gÀn Bãi ñáp Brown. Theo k‰ hoåch, B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn 2 së ÇÜ®c di tän b¢ng tr¿c thæng ljn Cæn CÙ HÕa L¿c Delta 1. Các ÇÖn vÎ còn låi cûa trung Çoàn di chuy‹n b¢ng ÇÜ©ng b¶ vŠ hܧng Çông. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
18 tháng 3 Bu°i trÜa, quân Trung ñoàn 1 B¶ Binh v§i các Ti‹u ñoàn 1, 2 và 3 sau khi rút khÕi Lolo ljn m¶t ÇÎa Çi‹m cách A Lܧi chØng 2 cây sÓ vŠ hܧng tây nam, t†a Ƕ XD 512378. Toán quân này sau Çó ÇÜ®c tr¿c thæng bÓc vŠ Khe Sanh an toàn vào hÒi 181230H. Khoäng trên 30 quân nhân còn låi thu¶c Ti‹u ñoàn 4/1 sau cùng ÇÜ®c tr¿c thæng bÓc vŠ Khe Sanh vào bu°i chiŠu cùng ngày. Sau Çó, Ti‹u ñoàn 5/2 cÛng ÇÜ®c tr¿c thæng bÓc Çi tØ m¶t ÇÎa Çi‹m gÀn Brown. Ngay sau Çó, k‹ tØ hÒi 181600H và suÓt Çêm các Ti‹u ñoàn 2, 3 và 4 cûa Trung ñoàn 2 B¶ Binh bÎ tÃn công d» d¶i tåi phía tây Bãi ñáp Brown. ñÎch dùng pháo b¡n phû ÇÀu rÒi tÃn công b¢ng b¶ binh. Quân Trung ñoàn 2 Çã cån Çån dÜ®c cÛng nhÜ lÜÖng th¿c tØ nhiŠu ngày qua bÎ thiŒt håi khá n¥ng. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
19 tháng 3 Chi‰n ñoàn 1 Thi‰t Kœ b¡t ÇÀu rút khÕi A Lܧi. Khi cánh quân này vŠ t§i Cæn CÙ HÕa L¿c Alpha trên ÇÜ©ng sÓ 9, thành phÀn còn låi cûa SÜ ñoàn 1 B¶ Binh ÇÜ®c tr¿c thæng bÓc Çi, trong sÓ này có quân cûa Trung ñoàn 2 tåi Bãi ñáp Brown và B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn và Ti‹u ñoàn 1/3 tåi Cæn CÙ HÕa L¿c Delta 1.
Theo tin tình báo, trong giai Çoån này, l¿c lÜ®ng ÇÎch ÇÜ®c phÓi trí nhÜ sau: SÜ ñoàn 308 CSBV v§i các Trung ñoàn 36, 102 và 88 tÃn công tØ m¥t B¡c ÇÜ©ng sÓ 9 gÀn biên gi§i Lào - ViŒt. Các Trung ñoàn 64 thu¶c SÜ ñoàn 320 CSBV và Trung ñoàn 24 thu¶c SÜ ñoàn 304 CSBV bao vây A Lܧi và Çoån ÇÜ©ng phía Çông Ç‹ chÆn ÇÜ©ng rút lui cûa Chi‰n ñoàn 1 Thi‰t Kœ. SÜ ñoàn 2 v§i các Trung ñoàn 1, 31 và 141 bao vây quân SÜ ñoàn 1 B¶ Binh VNCH tåi m¥t trÆn Nam ÇÜ©ng sÓ 9. SÜ ñoàn 324 CSBV v§i các Trung ñoàn 29, 803 và 812 bao vây quanh Thûy Quân Løc Chi‰n tåi vùng Nam ÇÜ©ng sÓ 9 gÀn biên gi§i Lào - ViŒt.
Vào bu°i trÜa, Cæn CÙ HÕa L¿c Delta 1 bÎ pháo kích d» d¶i khi‰n bÓn khÄu Çåi bác 105 ly cûa Pháo ñ¶i C/44 bÎ hÜ håi, 1400 quä Çån Çåi bác phát n°. Các Ti‹u ñoàn 2, 3 và 4 thu¶c Trung ñoàn 2 tåi vùng tây Sophia 2 cÛng Çøng Ƕ n¥ng. HÒi 192300H, cä 3 Ti‹u ñoàn này ÇŠu bÎ ÇÎch quân tÃn công d» d¶i. Ti‹u ñoàn 3/2 tåi vÎ trí XD 512343, Ti‹u ñoàn 2/2 tåi vÎ trí XD 514 353 và Ti‹u ñoàn 4/2 tåi vÎ trí 518342. ñÜ®c phi cÖ võ trang C-130 y‹m tr®, ljn nºa Çêm, toán quân này báo cáo vÅn gi» v»ng ÇÜ®c vÎ trí. ñÎch quân bÎ thiŒt håi n¥ng. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
20 tháng 3 Lúc 201320H, Ti‹u ñoàn 3/2 ÇÜ®c tr¿c thæng bÓc tØ vùng tây Sophia 2 (t†a Ƕ XD 512344) vŠ Cæn CÙ Hàm Nghi, m¥c dÀu có 28 trong sÓ 40 tr¿c thæng chª quân bÎ trúng Çån phòng không. K‰ hoåch bÓc Ti‹u ñoàn 4/2 sau Çó bÎ hûy bÕ khi có thêm m¶t tr¿c thæng bÎ trúng Çån phòng không phát n°. Theo k‰ hoåch d¿ trù, các Ti‹u ñoàn 2/2 và 4/2 së ÇÜ®c bÓc vào ngày hôm sau, ti‰p theo là B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn 2 và Ti‹u ñoàn 1/3 tåi Cæn CÙ HÕa L¿c Delta 1. Hai Ti‹u ñoàn 2/2 và 3/2 ÇÜ®c lŒnh t¿ tìm ÇÜ©ng di chuy‹n Ç‹ tìm Çi‹m bÓc quân an toàn hÖn. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
21 tháng 3 HÒi 210300H, ÇÎch tÃn công månh hai Ti‹u ñoàn 2/2 và 4/2 Çang bÎ kËt tåi ÇÎa Çi‹m 2 cây sÓ vŠ hܧng tây cûa Sophia, t†a Ƕ XD 513343, gây thiŒt håi khá n¥ng. L¿c lÜ®ng ÇÎch thu¶c SÜ ñoàn 2 CSBV quy‰t tiêu diŒt hai ti‹u Çoàn này nhÜng Çã thÃt båi và bÎ thiŒt håi n¥ng. Sau cùng, các ÇÖn vÎ còn låi cûa SÜ ñoàn 1 B¶ Binh ÇÜ®c tr¿c thæng vÆn vŠ Khe Sanh hÒi 211800H. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).
23 tháng 3 Cu¶c Hành Quân Lam SÖn 719 chÃm dÙt sau 45 ngày hành quân. (TrÀn ñ‡ CÄm, "Nh»ng TrÆn ñánh Cûa BiŒt ñ¶ng Quân Tåi Hå Lào," Website NguyŒt San ñoàn K‰t).
24 tháng 4 500,000 ngÜ©i MÏ bi‹u tình chÓng chi‰n tranh tåi Washington, D.C. (Will Fowler, "The Vietnam Story" , tr.124).
T°n thÃt cûa Çôi bên trong cu¶c hành quân Lam SÖn 719 C¶ng Sän B¡c ViŒt : 14,000 tº thÜÖng, 167 tù binh, 6,657 vÛ khí bÎ tÎch thu, và 120 xe tæng bÎ b¡n hå. ViŒt Nam C¶ng Hòa : 1,392 tº thÜÖng, 4,236 bÎ thÜÖng, 71 chi‰n xa và 96 khÄu Çåi bác bÎ thiŒt håi. (Charles T. Kamps, Jr., "History Of The Vietnam War" , tr.165).
Hành quân Lam SÖn 720 Ngày 14 tháng 4 Quân ñ¶i VNCH mª cu¶c hành quân Lam SÖn 720 vào thung lÛng A Shau. Chi‰n dÎch kéo dài ljn gi»a tháng 5 v§i nhiŠu trÆn Çánh kÎch liŒt xäy ra. Quân B¡c ViŒt mª cu¶c phän công månh më Ç‹ bäo vŒ Cæn CÙ 607. Vài trung Çoàn VNCH liŠn ÇÜ®c ÇÜa ljn tæng cÜ©ng cho m¥t trÆn A Shau. (Charles T. Kamps, Jr., "History Of The Vietnam War" , tr.165).
2 tháng 6 Trong m¶t cu¶c hành quân càn quét vùng Khe Sanh, quân Ƕi VNCH tiêu diŒt 225 b¶ Ƕi B¡c ViŒt. ThiŒt håi vŠ phía VNCH tÜÖng ÇÓi nhË v§i 17 quân nhân hy sinh. (Edgar O'ballance, The Wars In Vietnam, 1954-73, tr.163).
24 tháng 6 B¡c ViŒt tÃn công Cæn CÙ HÕa L¿c Fuller ª gÀn vùng Phi Quân S¿. Không Quân can thiŒp månh më làm quân C¶ng Sän phäi rút lui khÕi chi‰n trÜ©ng. (Edgar O'ballance, The Wars In Vietnam, 1954-73, tr.163).
3 tháng 10 T°ng ThÓng NguyÍn Væn ThiŒu tái Ç¡c cº và chÃp chánh nhiŒm kÿ t°ng thÓng này lÀn thÙ hai (Edgar O'ballance, The Wars In Vietnam, 1954-73, tr.164). BÓn næm sau, ngày 21 tháng 4 næm 1975 ông ThiŒu lên Çài truyŠn hình džc bài diÍn væn tØ chÙc. Cùng ngày này, Phó T°ng ThÓng TrÀn Væn HÜÖng nhÆm chÙc T°ng ThÓng ViŒt Nam C¶ng Hòa.
Hành quân Lam SÖn 810 Tháng 10 , Quân ñ¶i VNCH mª cu¶c hành quân Lam SÖn 810 Ç‹ ngæn chÆn các s¿ xâm nhÆp cûa quân B¡c ViŒt d†c theo biên gi§i ViŒt-Lào. (Charles T. Kamps, Jr., "History Of The Vietnam War" , tr.165).
Tháng 11 Quân ñ¶i Hoàng Gia Cam BÓt cùng Quân ñ¶i ViŒt Nam C¶ng Hòa mª cu¶c hành quân phÓi h®p gÒm 27,500 ngÜ©i giäi tÕa thÎ trÃn Chup trong lãnh th° Cam BÓt. Sau nhiŠu trÆn giao tranh, l¿c lÜ®ng C¶ng Sän bÕ chåy. Quân Ƕi ÇÒng minh tiêu hûy nhiŠu cæn cÙ ti‰p vÆn cûa quân B¡c ViŒt và Khmer ñÕ (C¶ng Sän Cam BÓt). (Charles T. Kamps, Jr., "History Of The Vietnam War" , tr.168).
T°ng K‰t ThiŒt Håi Trong Næm 1971 ViŒt Nam C¶ng Hòa : 22,738 tº thÜÖng, 60,939 bÎ thÜÖng.Hoa Kÿ : 2,349 tº thÜÖng, 8,936 bÎ thÜÖng.C¶ng Sän B¡c ViŒt : 98,094 tº thÜÖng. (Charles T. Kamps, Jr., "History Of The Vietnam War" , tr.165).
thông báo v§i chánh phû Hoàng Gia Lào bi‰t vŠ cu¶c hành quân, và Çã nhÆn ÇÜ®c s¿ chÃp thuÆn cÛng nhÜ h‡ tr® tinh thÀn cûa chánh phû Lào vŠ viŒc này.
C¶ng Sän: 42,000
Quân Trung ñoàn 1 B¶ Binh tåi Lolo bÎ vây ch¥t, không ÇÜ®c ti‰p t‰ và tän thÜÖng, nên ÇÜ®c lŒnh rút bÕ. K‰ hoåch di tän ÇÜ®c hoåch ÇÎnh nhÜ sau: B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn 1 và các ÇÖn vÎ quanh Lolo së di chuy‹n b¢ng ÇÜ©ng b¶ vŠ hܧng ñông. Ti‹u ñoàn 4/1 có nhiŒm vø ª låi Lolo chÆn ÇÎch Ç‹ Trung ñoàn phá vòng vây rút lui. Sau Çó, B¶ ChÌ Huy Trung ñoàn ÇÜ®c tr¿c thæng bÓc vŠ Khe Sanh. Ti‹u ñoàn 4/1 ª låi bÎ thiŒt håi n¥ng, Ti‹u ñoàn Trܪng là Trung Tá Lê HuÃn và tÃt cä các sï quan ÇŠu bÎ tº thÜÖng. Trung Tá HuÃn là ti‹u Çoàn trܪng thâm niên cùa SÜ ñoàn 1 B¶ Binh, ông bÎ tº thÜÖng vì m¶t tràng Çån AK b¡n gÀn cûa C¶ng quân trong lúc ÇiŠu Ƕng binh sï cÆn chi‰n v§i ÇÎch. (Tài liŒu b° túc cûa NguyŒt San ñoàn K‰t, tháng 12/99).